کتاب «آیی قولو» حاوی یک اسطوره‌ی قشقایی به زبان ترکی قشقایی است که توسط خانم «شوکت رضایی رحیمی» بازنگاری و در 56 صفحه در قطع رقعی توسط نشر تکدرخت چاپ شده است. مقدمه‌ی دکتر ح. م. صدیق را بر این کتاب زیر با هم می‌خوانیم:
اینجانب خشنود هستم که موفق شدم داستان اسطوره‌ای حاضر را که حاصل تکاپوی طبع ظریف بانویی فرهیخته از تبار قشقایی های صافی‌ضمیر است، پیش از چاپ بخوانم. کتابی که با راهنمایی آقای جدی - پژوهشگر تاریخ و ادبیات ترکی قشقایی- قوام گرفته است.
همان طور که ایشان در پیشگفتار پژوهشی خود بر این کتاب نوشته‌اند، ایلات سرافراز قشقایی وارث کهن‌ترین اسطوره‌ها و افسانه‌های اقوام ترک زبان ایران و سوی‌های آن هستند و بانو «شوکت رضایی رحیمی» احیاگر یکی از این اسطوره‌ها به شمار می‌روند. اسطوره‌ای که پژوهشگر قشقایی، آن را از نوع «ایتیل» می‌شناسد. بخلاف افسانه‌ها که از حوادث و وقایع اجتماعی نظیر خیزاب‌ها و نهضت‌های مردمی، جنگ‌ها، شادی‌ها و آداب و رسوم توده‌ها و بینوایان شهر و روستا تغذیه می‌شوند، اسطوره‌ها ملهم ازطبیعت ملموس، حوادث و وقایع طبیعی هستند و انسان در قالب آن‌ها آرمان‌ها، آرزوها و بینش و نگرش فلسفی خود را در رویارویی با آن حوادث بیان می‌کند.
طبیعت برای انسان ابتدایی پیوسته منبع الهام و سرچشمه‌ی تلقینات و کتاب آموزش بوده است. لطف و قهر طبیعت، گردش مرتب شب و روز، ماه و سال، حوادث گوناگون طبیعی و وقایع غیر منتظره پیوسته فکر و خیال انسان را به سوی خود کشیده و وادارش ساخته است که پدیده‌های طبیعی و دیده‌های خود را تبیین کند و به دادن معنایی از رویدادهای طبیعت و تعلیل آن‌ها بپردازد.
در این اسطوره‌ها که با اخذ قوت و الهام از حوادث طبیعی آفریده می‌شدند، پیوسته دو تیپ مثبت و منفی وجود داشت. تیپ‌های منفی در اسطوره‌ها اغلب هیئتی مرکب از کالبد انسان و حیوان دارند و دارای نیرویی خارق العاده هستند. این تیپ‌ها جزو حیوانات زیان‌کار به حساب می‌آیند که بیشتر در غارها، بیابان‌ها، زیرزمین‌ها و نقاط سخت و صعب العبور زندگی می‌کنند.
در اساطیر ترکی این گونه حیوانات که پیوسته برای مردم سرچشمه‌ی وحشت و هراس بوده‌اند، به صورت‌های مبالغه‌آمیزی توصیف شده‌اند. اژدهایان عظیم الجثه که چندین سر دارند، آدم‌های غول پیکر که دارای شاخ و دم‌اند و تنی نیمه حیوان و نیمه انسان دارند، دیوان، اجنه، شیاطین، حیوانات جادویی و غیره که عموماً سد راه و مانع تیپ مثبت اسطوره‌ها و افسانه‌ها هستند.
این حیوانات آدم‌نما گاهی برخی از حیوانات را هم به خدمت خود می‌گمارند. از این دسته از حیوانات می‌توان کبوتر را نام برد که در اساطیر ترکی چهار چهره‌ی متضاد دارد.
اسطوره‌ها و افسانه‌ها اغلب در دست مادران، دستموزه‌ای بودند که بوسیله‌ی آن‌ها کودکان خود را سرگرم و تربیت کنند و به آنان هشدار دهند و با محیط اطراف آشنا سازند و جهان‌بینی خود را به آنان القاء‌کنند.
خانم رضایی در بازپردازی این اسطوره و درآوردن آن در قالب داستانی جذاب و شیرین برای کودکان به آنچه که امروزه در ادبیات کودکان هدف شمرده می‌شود، وفادار مانده‌اند. القاء صفاتی نظیر شجاعت، پی‌گیری، همت، اراده، همکاری، دین‌مداری و خیرخواهی به خواننده‌ی نوجوان از نکات برجسته‌ی کار این بانوی قشقایی است.
امتیاز دیگر این اثر، بازخوانی یک روایت فولکلوریک مردمی و نگارش رسا و روان از آن به ترکی است. بحث در ظرایف و دقایق تعابیر زیبای به کار رفته در این اثر، بی‌گمان از سوی دلسوختگان ادبیات شفاهی قشقایی، ارزش و اعتبار کار ارزنده‌ی نویسنده را به طور برجسته‌ای فراچشم خواهد آورد.
والسلام
تهران - 1393
دیدگاه‌ها
خوراک‌خوان (آراس‌اس) دیدگاه‌های این محتوا