در 15 تیرماه 1324 «دکتر حسین محمدزاده صدیق» در محله‌ی سرخاب تبریز دیده به جهان گشود. استاد، دوران کودکی خود را در سایه‌ی تربیت مادری پاکدامن، باتقوا و باصفا سپری کردند اما از دوران جوانی در زورقی نشستند که در عرصه‌ی بحری بیکران، همواره شاهد فراز و فرودهای مختلفی بوده است.

در طی سالیان گذشته می‌توان مهم‌ترین فعالیت‌های‌ علمی دکتر ح. م. صدیق را در زمینه‌ی تالیف، ترجمه، تدوین و تصحیح متون در دو موضوع: 1- متون نثر ترکی و 2- متون نظم ترکی خلاصه کرد.

ایشان در راستای احیای متون نظم و نثر ترکی، با استفاده از منابع مکتوب پیش از خود اعم ازمتون چاپی، سنگی و خطی، ضمن امانتداری و رعایت حق تقدّم علما و محققان درگذشته، ترکیب و ساختاری نو بر اساس روش‌های علمی - آکادمیک و پیشرفت‌های صورت گرفته در دوره‌ی معاصر از متون نظم و نثر ادبیات کلاسیک آذربایجان، ارائه دادند. براستی می‌توان دکتر صدیق را حلقه‌ی طلایی اتصال میان زنجیره‌ی نسل جدید و نسل قدیم در دوران گسترش صنعت چاپ، علم و پیشرفت در ایران در زمینه‌ی ادبیات آذربایجان دانست.

به دلیل محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی که نشر متون ترکی، پیش از انقلاب اسلامی بدان دچار بود، چندان عرصه برای بروز و ظهور افراد شاخص در این راستا باز نبود. پس از سقوط ساختار ناسیونالیستی و باستانگرایانه‌ی رژیم شاه به برکت پیروزی انقلاب اسلامی، دکتر صدیق در شرایطی فعالیت‌های پیشین خود را ادامه داد که این میدان، عرصه‌ای گسترده و در عین حال بکر و دست نخورده به روی محققان و پژوهشگران ادبیات آذربایجان باز کرده بود. اما سپری شدن این دوره‌ی 35 ساله نشان داد که گام نهادن در این میدان بکر، سهل نبوده است و نفوذ در معادن این ساحت دست نخورده و استخراج درّ و گوهر از آن به پای آهنین، قلم معجزه‌گر، فهم وسیع، دور اندیشی، چشمان همیشه بیدار، قامت استوار و صبر جمیل نیاز دارد. به همین دلیل بسیاری از پژوهشگران طراز اول که می‌توانستند در این عرصه به فعالیت‌های قلمی مشغول شوند، استعداد و توانایی خود را بنا به مصالحی در مسیرهای دیگر هدایت کردند. حتی برخی، به حفر چاه و چاله در این عرصه‌ی بکر مشغول شدند و بر صعوبت مسیر افزودند. از این روی، دکتر صدیق جزو معدود محققان و پژوهشگران این عرصه بوده و هست که ضمن فائق آمدن بر اغلب مشکلات، متون ادبیات کلاسیک آذربایجان را بر اساس اصول علمی و سازه‌بندی نوین با تکیه بر پشتوانه‌ و نبوغ ذاتی، تصحیح و تدوین کرده، بر غنای آن افزوده است.

با بررسی منابع تحقیق، شیوه‌ی تالیف، ‌تصحیح، تدوین و ارجاعات پژوهشگران و محققان نسل بعد از دکتر صدیق در ساحت ادبیات ترکی می‌توان نتیجه‌ گرفت که بسیاری از آنان به صورت مستقیم و غیرمستقیم به این پل ارتباطی و حلقه‌ی طلایی (دکتر صدیق) متصل هستند و از آبشخور مکتوبات و تصنیفات ایشان، بهره‌های فراوان می‌برند. اقبال گسترده به مجموعه آثار و نوشتجات استاد، گواه بر این مدعاست:

مندن «فضولی» ایستمه اشعار مدح و ذم

من عاشیقم! همیشه ایشیم عاشقانه‌دیر

سالشمار زندگی پربرکت ایشان به شرح زیر است:

4/15/1324- تولد در محله‌ سرخاب‌ تبريز.

1336- آغاز به‌ سرودن‌ شعر.

1338- آشنايي‌ با مرحوم‌ محمد حسين‌ برهاني‌ و شاگردي‌ در محضر ايشان‌.

1339- ورود به‌ دانشسراي‌ مقدماتي‌ تبريز.

1340- تلمذ در محضر مرحوم‌ علي‌ اكبر وقايعي‌ «مشكوة‌ تبريزي‌».

1342- اعزام‌ به‌ روستاهاي‌ هريس‌ جهت‌ معلمي‌.

1343- آشنايي‌ با مرحوم‌ عبدالصمد امير شقاقي‌ و تلمذ در محضر ايشان‌.

1344- شروع‌ به‌ تاليف‌ و ترجمه‌.

1345- ارسال‌ مقاله‌ و شعر به‌ مطبوعات‌ تهران‌.

1346- آشنايي‌ و دوستي‌ با صمد بهرنگي‌، بهروز دهقاني‌ و عليرضا نابدل‌ - شروع‌ به‌تاليف‌ فرهنگ‌ تركي‌ به‌ فارسي‌.

1346- همكاري‌ در انتشار نشريه‌ «آدينه‌» در تبريز - آشنايي‌ با غلامحسين‌ ساعدي‌.

1346- گردآوري‌ فولكلور آذربايجان‌ - آشنايي‌ با مرحوم‌ استاد حبيب‌ ساهر - تاليف‌كتاب‌ سايالار، سرودهاي‌ كهن‌ مردم‌ آذربايجان‌.

1347- انتشار هفته‌نامه‌ «هنر و اجتماع‌» در تبريز - سرودن‌ منظومه‌ صمد بهرنگي‌ -همكاري‌ با مجله‌ وحيد در تهران‌ و انتشار مقاله‌ «داستانهاي‌ دده‌ قورقود».

1348- ارسال‌ مطالب‌ در موضوع‌ فولكلور آذربايجان‌ به‌ احمد شاملو و همكاري‌ درانتشار هفته‌نامه‌ خوشه‌.

1348- اداره‌ صفحه‌ شعر و ادب‌ آذري‌ در مجله‌ اميد ايران‌ - تاليف‌ و نشر كتاب‌«روباه‌نامه‌».

1349- اعزام‌ به‌ اردبيل‌ - دستگيري‌ از سوي‌ ساواك‌ و حبس‌ و محكوميت‌ و تعليق‌ ازخدمت‌ دولتي‌.

1350- اخذ درجه‌ ليسانس‌ در رشته‌ زبان‌ و ادبيات‌ فارسي‌.

1351- مهاجرت‌ به‌ تهرن‌ - اتشار كتاب‌ «واقف‌ شاعر زيبايي‌ و حقيقت‌».

1352- استخدام‌ در راديو و تلويزيون‌ به‌ عنوان‌ تهيه‌ كننده‌.

1352- اخراج‌ از راديو و تلويزيون‌ - انتشار كتابهاي‌ عاشيقلار - تاريخ‌ آذربايجان‌ -مسائل‌ ادبيات‌ نوين‌ ايران‌ - آثاري‌ از شعراي‌ آذربايجان‌ و ... .

1353- ورورد به‌ مقطع‌ فوق ليسانس‌ رشته‌ كتابداري‌ - انتشار كتابهاي‌: مقالات‌ تربيت‌- مسائل‌ زبانشناسي‌ ايران‌ - نظامي‌ شاعر بزرگ‌ آذربايجان‌ و ... .

1354- اخراج‌ از دانشگاه‌ تهران‌ - كشف‌ نمايشنامه‌هاي‌ ميرزا آقا تبريزي‌ - ترجمه‌منظومه‌ آرزي‌ و قمبر از حبيب‌ ساهر - تدريس‌ در هنرستان‌ - اشتغال‌ درانتشارات‌ اميركبير - انتشار كتاب‌ زندگي‌ و انديشه‌ نظامي‌.

1355- انتشاركتاب‌هاي‌، مقالات‌ فلسفي‌ آخوندزاده‌، فلسفه‌ تكاملي‌، انقلاب‌ بورژوازي‌در انگلستان‌ - ازدواج‌.

1356- تاسيس‌ انتشارات‌ دنياي‌ دانش‌ و انتشارات‌ شبتاب‌.

1357- انتشار كتاب‌ كيچيك‌ شعرلر - تاسيس‌ مجله‌ يولداش‌ - تاسيس‌ جمعيت‌فرهنگ‌ آذربايجان‌.

1358- اخذ برگ‌ آزادي‌ خروج‌ از كشور و سفر به‌ تركيه‌ - ثبت‌نام‌ در دانشگاه‌ استانبول‌و تحصيل‌ در مقطع‌ دكتري‌ زبانشناسي‌ تركي‌.

1359- تاسيس‌ و انتشار ماهنامه‌ «انقلاب‌ يولوندا» - مصاحبه‌ با مطبوعات‌ تركيه‌ -سفر به‌ جمهوري‌ آذربايجان‌.

1360- موفقيت‌ در دوره‌ دكتري‌ زبانشناسي‌ تركي‌ و انتقال‌ موضوع‌ رساله‌ به‌ گروه‌ادبيات‌ خاورميانه‌ - انتشار سفرنامه‌ باكو و كتاب‌ باكي‌ «لوحه‌لري‌».

1361- سفر به‌ بلغارستان‌ به‌ دعوت‌ دانشگاه‌ صوفيه‌.

1362- اخذ درجه‌ PH.D. از گروه‌ ادبيات‌ خاورميانه‌ دانشكده‌ ادبيات‌ دانشگاه ‌استانبول‌ و بازگشت‌ به‌ كشور - تاسيس‌ فصلنامه‌ «يئني‌ يول‌».

1363- تاسيس‌ انجمن‌ زبان‌ و ادب‌ تركي‌ - انتشار بولتن‌ تركي‌ - عضويت‌ در هيئت‌علمي‌ مراكز تربيت‌ معلم‌ شهر ري‌.

1364- اشتغال‌ با عنوان‌ مترجم‌ رسمي‌ زبان‌ تركي‌ استانبولي‌ دادگستري‌ - تاسيس‌دارالترجمه‌ استانبول‌.

1365- مراجعه‌ به‌ سازمان‌ لغت‌نامه‌ دهخدا و پيشنهاد چاپ‌ فرهنگ‌ تركي‌ به‌ فارسي‌ ومواجهه‌ با رد پيشنهاد.

1366- اخطار وزارت‌ كشور و امر به‌ تعطيل‌ انجمن‌ زبان‌ تركي‌.

1367- رد صلاحيت‌ براي‌ تقاضاي‌ مجوز انتشار نشريه‌ به‌ زبان‌ تركي‌.

1368- شروع‌ به‌ ترجمه‌ آثار امام‌ خميني‌: ترجمه‌ ديوان‌ اشعار - وصيت‌نامه‌ -نامه‌هاي‌ عرفاني‌ و ... .

1369- تاسيس‌ هفته‌نامه‌ سهند - تاسيس‌ شعبه‌ تركي‌ آذري‌ در بنياد بعثت‌ - انتشاركتب‌ علمي‌ مذهبي‌ تركي‌ از طريق‌ بنياد بعثت‌ - كمك‌ به‌ تاسيس‌ هفته‌نامه‌اسلامي‌ بيرليك‌ در سازمان‌ تبليغات‌ اسلامي‌ - شركت‌ در تاسيس‌ مجلات‌تركي‌ اين‌ دوره‌- شروع‌ به‌ تشكيل‌ كلاسهاي‌ تركي‌ در دانشگاه‌هاي‌ تهران‌.

1370- تاسيس‌ كلاس‌ تدريس‌ تركي‌ در دانشگاه‌ تهران‌ - حضور در كلاسها وهمايش‌هاي‌ تركي‌ در دانشگاه‌ها - تشكيل‌ انجمن‌ ادبي‌ «آنا» - تشكيل‌ همايش‌بزرگداشت‌ شهريار در دانشگاههاي‌ شهيد بهشتي‌ و تربيت‌ معلم‌، ارائه‌ی مقاله و شرکت در کنگره‌ها‌ی: «شعر و ادبیات قشقایی» در تهران و «نهمین سده‌ی حکیم نظامی گنجوی» در تبریز. برخی عناصر تنگ‌نظر و معاند در همایش نظامی گنجوی مانع از قرائت مقاله توسط استاد شدند اما این مقاله در کتاب «مجموعه‌ مقالات کنگره نظامی» منتشر شد.

1371- رد صلاحيت‌ در تربيت‌ معلم‌ - رد صلاحيت‌ در دانشگاه‌ آزاد اسلامي‌ تهران‌ -ردصلاحيت‌ در هفته‌نامه‌ سهند جهت‌ سردبيري‌ و موافقت‌ ايشان‌ با تفويض‌صلاحيت‌ سردبيري‌ به‌ شخص‌ ديگر - حذف‌ كليه‌ دروس‌ دانشگاهي‌ وخانه‌نشيني‌ - رد صلاحيت‌ تدريس‌ در دانشگاه‌ «ضمن‌ خدمت‌ فرهنگيان‌»،

1372- شركت‌ در كنگره‌ كتيبه‌ و متون‌ و معرفي‌ كتيبه‌هاي‌ تركي‌ باستان‌ ارائه‌ی مقاله و شرکت در همایش حکیم سید ابوالقاسم نباتی و رونمایی از دو مجلد دیوان اشعار ترکی و فارسی نباتی به تصحیح استاد در این همایش- انتشار «يوسف‌ وزليخا»ي‌ فردوسي‌.

1373- بازنشستگي‌ اجباري‌ از تربيت‌ معلم‌ - جلوگيري‌ وزارت‌ ارشاد از انتشار كتابهاي‌تركي‌ وي‌ - عضويت‌ هيئت‌ علمي‌ در دانشگاه‌ آزاد رودهن‌ - تشكيل‌ همايش‌شعر و ادب‌ تركي‌ در رودهن‌، ارائه‌ی مقاله و شرکت در کنگره‌ی «ابن سکّیت» در اهواز و معرفی خطیب تبریزی.

1374- رد صلاحيت‌ در دانشگاه‌ آزاد رودهن‌ - ارائه‌ی مقاله و شرکت در کنگره‌های:‌ «خواجو» در كرمان و «اوحدی مراغه‌ای» در مراغه‌ - انتشار كتاب‌ متون‌ نظم‌ و نثر تركي‌.

1375- عضويت‌ در هيئت‌ علمي‌ در دانشگاه‌ آزاد زنجان‌ - رد صلاحيت‌ در دانشگاه‌زنجان‌.

1376- عضويت‌ در هيئت‌ علمي‌ در دانشگاه‌ سوره‌ - انتشار كتاب‌ درسي‌ «رسالات‌موسيقي‌» و «متون‌ ادبي‌ هنر». ارائه‌ی مقاله و شرکت در کنگره‌ی بین‌المللی «سبک آذربایجانی» در دانشگاه ارومیه. لازم به ذکر است در این همایش نیز تحت تاثیر عناصر خرابکار پشت پرده از قرائت مقاله توسط استاد پشت تریبون ممانعت کردند و گفتند:« دکتر صدیق مریض است و نمی‌تواند مقاله‌اش را بخواند» که با اعتراض دانشجویان و فریادهای آنان مواجه شدند.

1377- دعوت‌ از سوي‌ دانشجويان‌ آذربايجاني‌ دانشگاههاي‌ مختلف‌ كشور براي‌تدريس‌ درس‌ تركي‌ - قبول‌ رياست‌ كتابخانه‌ علامه‌ طباطبائي‌. قبول‌ مسئوليت‌ كميته‌علمي‌ پژوهشي‌ كنگره‌ جهانگيرخان‌ قشقايي و ارائه‌ی مقاله در کنگره‌ی جهانگیرخان قشقایی.

1378- انتشار كتاب‌ شعر «زنگان‌ لوحه‌لري‌» - انتشار مقاله‌ «احساس‌ كهتري‌ وتركي‌ستيزي‌» - دعوت‌ از سوي‌ دانشكده‌ رياضي‌ دانشگاه‌ تبريز براي‌ تدريس‌درس‌ تركي‌ - ادامه‌ تدريس‌ تركي‌ در دانشگاه‌هاي‌ تهران‌ و قبول‌ دعوت‌ از سوي‌دانشگاه‌ صنعتي‌ اصفهان‌ براي‌ تدريس‌ تركي‌، ارائه‌ی مقاله و شرکت در کنگره‌ی شیخ شهاب الدین اهری در شهر اهر.

1379- قبول‌ مسئوليت‌ اداره‌ كتابخانه‌ بنياد حكمت‌ و فلسفه‌ - انتشار كتاب‌ «يادمانهاي‌ تركي‌باستان‌» - ادامه‌ تدريس‌ تركي‌ در دانشگاههاي‌ تهران‌ - قبول‌ دعوت‌ از سوي‌دانشگاه‌هاي‌ تهران‌ و همدان‌ و اصفهان‌ و كردستان‌ براي‌ سخنراني‌. ارائه‌ی مقاله و شرکت در كنگره‌‌های: «معرفی نسخ خطی كتابخانه‌ی مجلس شورای اسلامی» در مجلس شورای اسلامی و «فرهنگ ترکمن» در دانشگاه تهران.

1380- پيشنهاد تاسيس‌ بنياد آذربايجان‌ شناسي‌ - انتشار كتاب‌ «قارامجموعه‌» - سفرعلمي‌ به‌ باكو به‌ دعوت‌ آكادمي‌ جمهوري‌ آذربايجان‌ - اخذ درجه‌ پروفسوري‌ -عضويت‌ در اتحاديه‌ نويسندگان‌ جمهوري‌ آذربايجان‌ - عضويت‌ در سازمان‌انسيكلوپدي‌ آذربايجان‌ با عنوان‌ مشاور علمي‌ عالي‌ - ادامه‌ تدريس‌ دردانشگاه‌ها-سال‌فعاليت‌هاي‌مرموز بظاهر علمي‌ جهت‌ زمينگيرساختن‌ استاد. ارائه‌ی مقاله و شرکت در کنگره‌ها‌ی عطار نیشابوری و منوچهری دامغانی.

1381- تدريس‌ تركي‌ در دانشگاه‌هاي‌ همدان‌، تبريز و اصفهان‌، نشر متن‌ علمي‌ «گلشن‌راز» تركي‌، نشر ديوان‌ غريبي‌.

 

1383- شرکت در کنگره‌ی پروین اعتصامی (دانشگاه تهران).

تالیف کتاب ‌ یادمان‌های ترکی باستان (ویرایش جدید) به همراه مقدمه مبسوط و ترجمه‌ی سنگ‌نوشته‌های باستانی دشت اورخون (یادمان‌های گول تیگین، بیلگه خاقان و تان یوقوق) به زبان فارسی.

1384- ارائه‌ی طرح «نگارش معیار ترکی در ایران» به اداره‌ی ارشاد تبریز.

تصحیح و مقدمه بر کتاب‌های: دیوان اشعار ترکی حکیم فضولی.

1386- تصحیح و مقدمه بر کتاب‌های: دیوان اشعار ترکی سید عظیم شیروانی.

1387- تصحیح و مقدمه بر کتاب‌های: دیوان اشعار ترکی سید عمادالدین نسیمی، قواعد زبان ترکی اثر میرزا بابا طبیب آشتیانی، قاعده‌ی زبان ترکی اثر عبدالعلی خلخالی، قارا مجموعه‌ی شیخ صفی (ویرایش جدید به همراه نسخ بازیافته‌ی جدید).  

تالیف کتاب‌های: «برگزیده‌ی متون نظم ترکی» جهت تدریس در کلاس‌های غیررسمی آموزش زبان و ادبیات ترکی در دانشگاه‌های کشور، «سیری در رساله‌های موسیقایی»، سه سنگیاد باستانی (ویرایش جدید یادمان‌های ترکی باستان)، آناما هدیه (مجموعه شعر، ویرایش جدید).

1388- ارائه‌ی مقاله و شرکت در همایش بزرگداشت تاج الشّعرا اردبیلی (عباسقلی یحیوی).

تصحیح و مقدمه بر کتاب‌های: خلاصه‌ی عباسی اثر حکیم محمد خویی (خلاصه‌ی فرهنگنامه‌ی «سنگلاخ» اثر میرزا مهدی‌خان استرآبادی)، دیوان اشعار ترکی مرتضی قلی ظفر اردبیلی، دیوان اشعار ترکی رضا صراف تبریزی، دیوان اشعار ترکی حکیم ملامحمد علی هیدجی، دیوان اشعار ترکی بایرک قوشچو اوغلو، نصاب ترکی قشقایی به فارسی اثر میرزا محمد قلی فقیر.

مقدمه و نظارت بر چاپ «دیوان اشعار فارسی میرزا علی مجتهدی»، گردآوری و مقدمه بر «سایالار» (ویرایش جدید)، گردآوری و مقدمه بر «دو سهندیه از شهریار».

تالیف و چاپ کتاب‌های: شهریارشناسی، عروض در شعر ترکی، حلب لوحه‌لری (مجموعه شعر)، خزه‌للر (مجموعه شعر).  

 

1389- تالیف و چاپ کتاب‌های: «ائل نیسگیلی» (مجموعه‌ی اشعار ایشان از سال 1358 تا 1382 )، شرح اشعار ترکی صائب تبریزی، ترکی‌سرایان عصر صائب تبریزی، «فرضیه زبان آذری و کسروی» که با چاپ این کتاب بر نیم قرن سردرگمی در حوزه‌ی زبانشناسی پیرامون فرضیه احمد کسروی درباره‌ی زبان آذری خط بطلان کشیده شد و به دنبال آن موجی از اهانت‌ها و توطئه‌ها جهت تخریب وجهه‌ی علمی استاد در ایران آغاز شد که تا زمان حال نیز ادامه دارد. اردبیل لوحه‌لری (ویرایش جدید، مجموعه شعر)، زنگان لوحه‌لری (ویرایش جدید، مجموعه شعر)، محمدباقر خلخالی و ثعلبیه، آرزی و قمبر (ترجمه منظوم فارسی).    

تصحیح و نگارش مقدمه بر کتاب‌های: ضروب امثال ترکیّه از مؤلفی ناشناخته، بنگ و باده اثر حکیم محمد فضولی، زند و زاهد اثر حکیم محمد فضولی، سفرنامه‌ی روح (صحت و مرض) اثر حکیم محمد فضولی، اشعار ترکی مولوی و ترکی‌سرایان مکتب شمس و مولوی، دیوان اشعار ترکی میرزا حسین جعفری زنوزی متخلص به آذری.

1390- تصحیح و مقدمه بر کتاب‌های: دیوان اشعار ترکی محمد خلیفه عاجز گرمه‌رودی (سرابی).    

1391- تصحیح و مقدمه بر کتاب‌های: لیلی و مجنون اثر حکیم محمد فضولی، دیوان اشعار ترکی افتخار زنوزی، دیوان اشعار عربی حکیم محمد فضولی، دیوانچه‌ی اشعار ترکی عبدالله حبیبی.

تالیف کتاب «دیوان امام خمینی به ترکی آذری».

 

1392- انتشار کتاب‌های: سه رساله‌ی فارسی (معمیّات+رند و زاهد+ سفرنامه‌ی روح) به انضمام رساله‌ی قیرخ حدیث، غزلیات، دیوان‌های سه‌گانه حکیم ملا محمد فضولی در سه مجلد بر اساس تصحیح انتقادی دکتر ح. م. صدیق، ورزقان (شعر مجموعه‌سی)، مقالات نقد.

تصحیح و مقدمه بر کتاب‌های: آثار ترکی مضطر زنوزی، قصیده‌ی بُرده (در نعت رسول اکرم) اثر شرف الدین بوصیری.

تألیف کتاب‌های: شهره‌ی عالم (ترجمه‌ی منظوم 164 غزل فارسی محمد فضولی).

ارائه‌ی مقاله و شرکت در همایش بین المللی «تورکولوژی» در دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه استانبول.

ارائه‌ی مقاله و شرکت در همایش بین المللی «جاده‌ی ابریشم» در دانشگاه مدنیت استانبول.

ارائه‌ی مقاله و شرکت در همایش بین المللی سید صفی الدین اردبیلی در کتابخانه‌ی ملی تهران.

 

به مناسبت سالروز تولد استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق

 

نوشتن دیدگاه


تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید