در ابتدای اسفند ماه 1395 مراسم رونمایی از مجموعه شعر «سس دوشوب شهره» اثر علی زارعیان (شاملی) در تبریز برگزار شد. دکتر ح. م. صدیق بر این مجموعه شعر، چند کلمه نگاشته‌اند که در زیر می‌خوانیم:
شعر بهانه‌سی
بیزیم چاغداش تورکجه شعر مکتبلری آراسیندا، بیرده عرفانی شعر مکتبی یارانمیش و انکشاف ائتمکده‌دیر. گرچه بیر چوخ شاعرلریمیز دوشونجه و شعر یارادیجیلیقلارینا عرفاندان آز- چوخ قاتغی قاتمیشلار، لاکن تام شخصیتی ایله عارفانه شعرلر یازان شاعرلریمیز، تواضع‌کارلیق سببینه گؤره، اثرلرینی نشر ائتمه‌دن چکینمیشلر. اما هر حالدا بو مکتب یارانمیش، و ادبیات دونیاسیندا جانلانان مختلف شعر مکتبلری آراسیندا، اؤزونه یئر آچمیش و اهمیت کسب ائتمیشدیر.
یاشلی نسل شاعرلریمیزدن «آی سالاوان» منظومه‌سی صاحبی سید جعفر موسوی صفی‌زاده‌ی اردبیلی‌نی مثال گتیرمک اولار. ها بئله ناظر شرفخانه‌ای ده یئنی قورولان عرفانی مکتبیمیزین آدلیم شاعرلریندن ساییلیر.
گنج نسلیمیز آراسیندان، «علی شاملی» بو مکتبه باغلی اولان بیر شاعردیر.
شاملی شاعردیر، اما حقیقی معنادا شاعرلیگی حقه واصل اولماق یولوندا اؤزونه بیر بهانه حساب ائدیر. بیر شعرینده معشوقون گؤزلرینه سفارش ائدیرکی اونون گؤزلریندن چکینسین، چون کی:
تانریلاشیر گؤزلریمده گوزلرین
شاعرلیگیم بهانه‌دیر، بیلیرسن،
شعر دؤنوب دئییلمه‌میش سؤ‌زلریم.
بو سؤزلر اونون هر نه‌یی یوکسک عالملرده، الهی بیر وسعتده آختارماغینی گؤستریر. او ادعا ائدیرکی شعرینده یوکسک روحون تجلی ائتمه‌سی، اونون‌دا اویانیشینا سبب اولموشدور. بو اویانیش عشقین مهارتینی گؤستردیگینه گؤره، شاعر هامینی عشقین زیارتینه دعوت ائتدیر، الهی بیر عشق کی شاعره آچیق شهره گئتمک ایچون یول گؤستریر:
غزل غزل اویانیش گؤستریر مهارتیمی،
دادین انا الحق ایله بیر شعر زیارتیمی . . .
شاعرده اولان عشق و سئوگیلی وصفی، تمامیله غیر دنیوی و عرفانی- باطنی بیر وصفدیر. او قارا گؤزلردن دانیشیر، اما آردینجا حجرالاسود، کعبه، طواف و احرام کیمی سؤزلری گتیرنده بو گؤزلرین تمثیلی اولماسی و ازلی فیض مبدأیی حقه عائد اولماسینی دوشونور. بو عشقده هوا و هوس یوخ، دنیوی لذتلردن اوزاق بیر حال و هوا واردیر:
قارا گؤزلرین
عشق کعبه‌سی‌نین حجرالاسودی
طواف ائتمه‌لی‌یم او گؤزلری
عؤمور بویو احرام باغلامیشام.
شاعر عشق عالمینده، عقله بها وئرمیر، عقلی ناقص حساب ائدیر. اونون نظرینده، عقل کائناتین و یارادیلیشین اسرارینا پی آپارا بیلمز. یالنیز عشق ایله وفا مجلسینده انسانین گؤزلری آچیلار و تانرینی تانیا بیلر. چون که عشق وحدتدن و عقل ایسه کثرتدن قایناقلانیر:
وحدتین ایچره ازلدن دولانیر وارلیغیمیز
کثرتین ایچره منی نقطه یه پرگار ائله دی
سن یله من سؤزو سیلدیکجه وفا مجلسینه،
وارداولدوم او یاتان گؤزلری بیدار ائله دی
عقل ناقص دی خط و نقش چکر گؤزلرینه
اونو اؤز چون وچرا حیله سی اغیار ائله دی
شاعرین دوشونجه‌سینده اولان عرفان و باطنی فکرلر، مثبت بیر یؤن داشییر. منفی یئنی تاپیلان عرفانلاردان حساب اولمور. اونون گؤروشلری‌نین اساس قایناغی حق تعالی‌نین بیرلیگینه اینانجدیر. اودورکی قورخمادان سؤزلرینی و اعتراضلارینی دیله گتیریر. مدرن عصرده اولان ساختاکار عرفانچیلارا اعتراضلا دئییر:
یورولدوم سحرین ساختالیغیندان،
بو مدرن عصرده
قویلانیرام من.
اونلارین تانریلارینی‌دا «اؤزگه» ساییر و صراحتله دئییر:
من اؤزگه تانریلارا بنده‌لیک ائدن دگیلم،
منم طورون شکیلی باخماسن چوبانلیغیما.
شاعرین اساس فکری «اؤزونو تانیما»[1] مسأله‌سی‌دیر. دفعه‌لر بونا تأکید ائدیر و دئییر یالنیز بو یول ایله حقه حقیقته چاتماق اولار. او، دوزگه[2] حالیندا یازدیغی بیر شعرجیکده دئییر:
دوشونه بیلمه‌دن اؤزومو
«سنی»
یازا بیلمم کی.
شاعر شاملی، بوتون یارادیجیلیغیندا میتولوژیک مضمونلار ایله یاناشی، دینی روایتلریمیزدن ده غیدالانیر و بو، اونون ان مثبت معنوی جهتی حساب ائدیلیر. بئله بیلگیلری اؤرتوکلو، ایهاملی، ابهاملی و تمثیلی بیر دیل ایله بیانه چکیر. مثال ایچون آشاغیداکی بیتی نظره آلاق:
نعمت عشق یاغاندا اونولا بیرلیکده
یئره یئندیم بو یولون گؤزلری دریانی تانیر
شاعر بیلدیرمک ایسته‌ییرکی آدمین جنّتدن یئر اوزونه یئنمه‌سی بیر عشق نعمتی ایمیش. «یئره یئندیم بو یولون گؤزلری دریانی تانیر» مصراعی بلکه ده «انّا لله و انّا الیه راجعون» معناسی ایله بیر گلیر. هر حالدا شاعرین گؤروشونجه، بو حادثه آدمین اؤز ایسته‌گی اوزره اولموشدور. بو مضمونو بیر «مدافع حرم شهیدینه» یازدیغی شعرده ده قاباریق شکیلده دیله گتیرمیشدیر. او، شهیدی اؤز گؤزلری ایچینده دیری ساییر:
گؤزومده سن گؤزلریمه باخیرسان،
گؤز یاشیمسان، گؤزلریمدن آخیرسان.
بئله بدیعی تشبیه‌لر و استعاره‌لر، شاملی‌نین بوتون شعرلرینی تسخیر ائتمیشدیر.
شاملی تاریخیمیزین بیر چوخ شاعرلریندن الهام آلمیش و یا اونلارین آدلارینی اؤز شعرلرینه سالمیشدیر. الهاملاریندن نمونه اولاراق آشاغیداکی مصراعلاری مثال گتیرمک اولار:
آچیق آیدیندی یاری دینلمیه‌نین یاراشیدیر
چاغیرین سس قاییدیر، شعریمی طور ائله‌میشم
کی نظره گلیر نسیمی‌نین آشاغیداکی مصراعیندان قایناقلانمیشدیر:
طول عشقینده وجودوم شول جهتدن لایزال،
حسن رخسارین تجلی‌سی جمالین منده‌دیر.
و یا آشاغیداکی مصراع:
ایچیرم یوخلوغو وارلیقدان اثردن قاچیرام
نسیمی‌نین بو شعرینی یادا سالیر:
بحر فنادا فانی اول، گؤر کی نه خوش حیات اولور،
آب حیات ایمیش فنا، گرچه آدی ممات اولور.
آشاغیداکی بیتلرده ایسه، شهریار، نباتی، شمس تبریز، نسیمی و نظامی، ختایی و فضولی‌نین آدلارینی چکیر:
ووقارلی شهریارتکین قاچیرتمیشام قارانلیغی
سحر یاخین، دان اولدوزو داریخما نقطه سینده دیر
آدیملا بللی دیر کؤکوم یانار اودون زبانه سی
فغان و های و هوی لریم، نباتی لهجه سینده دیر
ونی کیمین سیزیلدارام فراقی شمس الحق یله
من ایچره سئوگی لشگری،دوشونجه توبه سینده دیر
آشاغیداکی بیتده ده:
تانری آلداتماق ایچون تانریا تعظیم ائتمز
عالم قدر آچار سجده‌لرین فلسفه‌سین
شاعر منصور حلاجا عائد ان معروف روایتی یادا سالیر. بئله‌کی:
منصور حلاجدان سوروشدولار:«اناالحق لاف ائدیرسن، بس نه‌دن نماز قیلیرسان؟» جوابدا دئدی:»بیز اؤز قدریمیزی بیلریک!»
بو بیت ایسه:
اؤلوم بی قاپیمی چالارسا منیم،
یازدیغیم شعرلر دانیشاجاقدیر.
اقبال لاهوری‌نین آشاغیداکی بیتینی خاطرلاماقدادیر.
ای بسا شاعر که بعد از مرگ زاد،
چشم خود بربست و چشم ما گشاد.
شاعر، عرفانی- باطنی بیر یؤن توتسادا، مهم اجتماعی مسأله‌لردن ده غافل دگیلدیر. مجموعه‌سینده بعضاً ائله بیتلرده واردیرکی، همین حادثه‌لری، شاعرین سلیقه‌سی اولاراق اؤرتولو شکیلده دیله گتیریر. مثلا آشاغیداکی بیت:
یاز گلدی پاییز گئتمیه‌جکدیر ائویمیزیدن،
آذر قیزیم آغلاردی مزار گؤرسه‌نیرم من.
کئچمیشده، انقلابدان قاباق باش وئرن آذر آیی حادثه‌لرینی، اؤرتولو اولاراق یادا سالماقدادیر.
شاملی هم غزل شاعری، همده قوشما- گرایلی قوشان و سربست شعرلر یازمادا اؤز طبعینی سینایان گنج بیر قلم صاحبی‌دیر. سؤز یوخ کی اونون گله‌جگی آیدین و ایشیقلی‌دیر.
پست مدرن دونیاسیندا، شعریمیزی ابتذالا چکمک ایسته‌ینلر اولسادا، شکر اولسون کی خلق اونلارا رغبت گؤسترمیر. عکسینه کئچمیشیندن الهام آلاراق گله‌جگه باخان و حال حاضردا یاشایان مثبت دوشونجه‌لی گنج نسل شاعرلریمیز، بؤیوک بیر کروان کیمی یولدادیرلار. بونلار قالارغی شعر مکتبی یاراداجاقلار و هر زماندا اولدوغو کیمی، بیزیم عصرده ده ادبیاتیمیز صحیفه‌لرینی، فداکار، اعتقادلی گوجلو، ایناملی، درین دوشونجه‌لی و یوکسک آرمانلی شاعرلرین آدلاری بزه‌یه‌جکدیر.
دکتر ح. م. صدیق
تبریز- 16 آذر 1395
[1] من عرف نفسه فقد عرف ربّه حدیثینه اشاره‌دیر.
[2] دوزگه، بیر خیال و دوشونجه‌نی بیر نئچه سطرده بیان ائدن، قافیه و وزندن فارغ اولان منثور شعره دئییلیر.
