چاپ

دکتر حسین محمدزاده صدیق از سال 1369 با استفاده از امتیاز روزنامه‌ی «اطلاعات» هفته‌نامه‌ای با عنوان «سهند» انتشار دادند. ایشان به مدت چهارده سال مطالب این هفته‌نامه را یک تنه تهیّه می‌کردند و می‌نوشتند. گرچه ثمره‌ی زحمت ایشان هر هفته به نام شخص دیگری انتشار می‌یافت، اما به دلیل عشق و علاقه‌ای که به کار خود داشتند، خم به ابرو نمی‌آوردند. ايشان با تمام وجود مطالب آن را تهیّه می‌کردند و دو روز در هفته را نیز در محل روزنامه صرف تنظیم آن‌ها می‌نمودند. برخی مقالات خود در باب شهریار را نیز اول بار در این جا انتشار داده‌اند که عنوان یکی از آن‌ها «شهریار و فضولی» است.مقاله‌ی «شهریار و فضولی» در شماره‌ی پنجم این نشریه چاپ شده است كه عیناً نقل می‌شود:

 

دگرلی اوخوجولار

گلن آیلاردا، معاصر ایران ادبیاتی‌نین تایسیز شاعری سید محمد حسین شهریارین آجی اؤلومونون اوچونجو ایلدؤنومو مراسمی قورولاجاقدیر. بو مراسمی داها طنطنه‌لی قورماق اوچون اؤلکه‌میزین ادیب و شاعرلری حاضیرلیق ایشلری گؤرورلر. سؤز یوخ که شهریار یارادیجیلیغی حاققیندا بیر چوخ کتاب و مجموعه‌لرین نشرینه شاهد اولاجاغیق. بیزده هفته‌لیگیمیزین حدودلو صحیفه‌لری‌نین امکانی داخلینده همین تاریخی گونلر عرفه‌سینده بو اولو عارف شاعرین درین کؤکلو و یوکسک مضمونلو خلاقیتی حاققیندا سیزین اوچون «شهریارین ادبیاتیمیزدا یئری» عنوانلی دواملی یازیلار نشر ائده‌جه‌ییک. بو دواملی یازیلاردا شهریارین زنگین گئچمیشیمیزدن آلدیغی تأثیرلر و چاغداش شاعر و عالمیلریمیزین یارادیجیلیقلاریندا بوراخدیغی مثبت ایزلردن سؤز آچاجاغیق. چالیشاجاغیق که هر ساییدا شهریارین بیر بؤیوک شاعر ایله ادبی علاقه‌سینی اینجه‌له‌ییب ایضاح اندک.

مقاله‌میزی بیر تبرّک کیمی ساییلان اونونجو عصر اسلام عالمی‌نین ان بؤیوک فیلسوف و شاعری «ملا محمد فضولی»نین یادی ایله باشلاییریق.

فضولی تورکجه، عربجه و فارسجا یازان دونیا شهرتلی بیر شاعردیر. اونون ایندیه‌دک اون یئددی اثری تثبیت ائدیلمیشدیر. بو اثرلر ایچینده تورکجه «حدیقة السّعداء» کیمی دینی اثر و «لیلی و مجنون» کیمی غنایی منظوم کتاب، عربجه یازدیغی «مطلع الإعتقاد» کیمی فلسفی اثر و فارسجا یازدیغی «رند و زاهد» کیمی عرفانی رساله‌نی آد آپارماق اولار.

شهریار فضولینی تانییارمیش. اسلامی ادبیات تاریخی‌نین بو اعجوبه‌سینه چوخلو حرمت بسلین شهریار، اونون شأنینده‌بیر درین مضمونلو قطعه یازمیشدیر. بو قطعه‌نین عنوانی «قرآن مکتبی»دیر.

بو قطعه‌نی بیرلیکده اوخوباق:

تورکی، فارسی، عربی‌ده نه فضایل واریمیش،

کی فضولی کیمی بیر شاعر فاضل دوغولور.

شرح صدر ایله صحائف یازیلیر سینه‌سینه،

لیلةالقدره چاتیر، مصحف نازل دوغولور.

اوچ لساندا آچیلیر مکتب قرآن قاپیسی،

بو مکاتبده اراذلدن افاضل دوغولور.

توشه‌ی حجّ و زیارت اولور اخلاق رسول،

ناز ایله یول اوزونو نازلی منازل دوغولور.

شهریار بوگمی‌یه اگلشه‌لی، نوح کیمی،

گؤر نه طوفان قوپاریر، باخ نه زلازل دوغولور!

 

البته فضولی‌نین تأثیرینی فارسجا غزللرینده داها آیدین حس ائدیریک. بو مسأله‌نین یئنی تدقیقاتا احتیاجی واردیر. تورکجه دیوانیندادا بیر چوخ یئرده فضولی‌دن الهام آلیر.

طاغوت رژیمی‌نین سیاستلرینه گؤره قاباقکی نسیللر اؤز دیللرینده یازیب یارتما امکانیندان محروم قالمالاری اوچون، همده تورکجه اثرلر وخوماق امکانی تاپماییردیلار. او دور که شهریار، تورکجه یازاندا چوخ ساده و اویناق دیلیله یازماغا غیرت گؤسترمیشدیر. اونون زامانیندا البته فضولی‌نین آغیر و فلسفی دیلی عموم خلق ایچینده منیمسه‌نه بیلمزدی. اونا گؤره‌ده غزلده و باشقا شعر فورمالاریندا ساده دیل سئچمک لازم گلیردی. لاکین شهریار بونا باخمایاراق بیر چوخ یئرده فضولی‌دن تأثیر آلمیش و اونو یاد ائتمیشدیر، مثلاً آشاغیداکی قطعه‌نی فضولی‌نین «لیلی و مجنون» مثنوی‌سینی خاطیرلایاراق یازمیشدیر:

مجنون ایله من مکتب عشق ایچره اوخوردوق،

من مصحفی ختم ائتدیم، او واللّیل ده قالدی.

بیرگون ده ائشیتدیک که دوشوب چؤللره مجنون،

واللّیل اولوب وردی، جوانکن ده قوجالدی.

بیرگون ده خبر گلدی که واللّیلیسی ایله،

جان وئردی، جهان ایچره یامان ولوله سالدی.

 

شهریار ادبی یارادیجیلیغیندا یالنیز فضولی یوخ، صائب تبریزی، توفیق فکرت، مولوی رومی، یحیی کمال، حبیب ساهر، سید ابوالقاسم نباتی، ملاپناه واقف و بیر چوخ باشقا شاعرلردن آز- چوخ الهام آلمیشدیر.

مقاله‌میزین گله‌جک قیسملرینده بو علاقه و ایلگیلردن دانیشاجاغیق.

همین قطعه فضولی‌نین آشاغیداکی غزلی ایله ده سسلنمه‌ده‌یر:

وادی عشقده سئودا ایله سرگشته ایدیم،

گلمه‌دن گردشه بو گونبذ دوّار هنوز.