چاپ

http://duzgun.ir/images/akhbar/Borde.jpg قصیده‌ی بُرده معروف‌ترین قصیده‌ای است که در قرن ششم هجری توسط «شرف الدین بوصیری» به زبان عربی سروده شده است و در جهان اسلام با استقبال کم نظیری رو برو شده و شرح‌ها و ترجمه‌های زیادی از آن به زبان‌های مختلف موجود است. شرف الدین بوصیری در این قصیده فضائل نبی اکرم را برمی‌شمارد و در رویا میبیند که در مقابل این خدمت، از دست مبارک پیامبر اسلام «بُرده» (= عبا) را هدیه میگیرد. از این روی این چکامه به «قصیده بُرده» معروف است. استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق (حسین دوزگون) این قصیده را در جوانی به شعر ترکی در 162 بیت ترجمه کرده‌ بودند. در واکنش به اهانت به ساحت پیامبر اکرم (ص) این کتاب را برای چاپ آماده و نهایتا پس از طی مراحل طولانی کسب مجوز، اکنون منتشر شد.

ابتدا ده بیت اول این قصیده‌ی عربی و سپس ترجمه‌ی ترکی هشتاد بیت را قرار می‌دهیم.

قصیده برده در نعت حضرت رسول اکرم از شرف الدین بوصیری

اَمِنْ تَذَکُّرِ جِیرَانٍ بِذِی سَلَمِ

مَزَجْتَ دَمْعاً جَرَی مِنْ مُقْلَةٍ بِدَمِ.

أَمْ هَبَّتِ الرِّیحُ مِنْ تِلْقَاءِ کَاظِمَةٍ

وَ أَوْمَضَ البَرْقُ فِی الظَّلْمَاءِ مِنْ إِضَمِ

فَمَا لِعَیْنَیْکَ إِنْ قُلْتَ اکْفُفَا هَمَتَا

وَ مَا لِقَلْبِکَ إِنْ قُلْتَ اسْتَفِقْ یَهِمِ

أَیَحْسَبُ الصَّبُّ أَنّ الْحُبَّ مُنْکَتِمٌ

مَا بَیْنَ مُنْسَجِمٍ مِنْهُ وَ مُظْطَرِمِ

لَوْلَا الْهَوَی لَمْ تٌرِقْ دَمْعاً عَلَی طَلَلٍ

وَلَا أَرِقْتَ لِذِكْرِ الْبَانِ و َالْعَلَمِ

فَکَیْفَ تُنْکِرُ حُبَّاً بَعْدَ مَا شَهِدَتْ

بِهِ عَلَیْکَ عُدُولُ الدَّمْعِ وَ السَّقَمِ

وَ أَثْبَتَ الْوَجْدُ خَطَّیْ عَبْرَةٍ وَضَنیً

مِثْلَ البَهَارِ عَلی خَدَّیْکَ وَالْعَنَمِ

نَعَمْ سَرَی طَیْفُ مَنْ أَهْوَی فَأَرَّقَنِی

وَالْحُبُّ یَعْتَرِضُ اللَذّاتِ بالْأَلَمِ

یا لَائِمِی فِی الْهَوَی الْعُذْرِیِّ مَعْذِرَةً

مِنِّی إِلَیْکَ وَ لَوْ أَنْصَفْتَ لَمْ تَلُمِ

عَدَتْکَ حَالِیَ لَا سِّرِی بِمُسْتَتِرٍ

عَنِ الْوُشَاةِ وَلَا دَائِی بِمُنْحَسِمِ

ترجمه منظوم ترکی:

1 یادینا دوشسه‌ حبیبین، همده یوردو" ذی سلم"،

گؤز یاشین قان ایله قاتدین‌سا، آخیتدین دم به دم.

2 کاظمه ترپندی، بیر یئل قاوزادی، توفان کیمی،

یا کی شیمشک چاخدی، یاندیردی قارانلیغی اضم.

3 گؤزلرینه نه اؤلوبدور،«دور» دئییرسن، آغلاشیر،

قلبینه نه گلدی «آرام اول» دئیینجه، توتدو غم؟

4 سن بئله ظن ائتمه عشقین گیزله‌نر ایللر بؤیو،

گؤز یاشینلا قلبین اودو آرا اولار منکتم!

5 اولماسایدی عشق بوردا آخماز ایدی گؤز یاشین،

گؤزلرینی اویغوسوز قویمازدی، نه بان، نه علم.

6 سن نئجه عشقی دانیرسان، بیلمه‌ییرسن بوردا کیم،

ایکی عادل شاهدین وار: گؤز یاشین، بیرده سقم!

7 گؤز یاشین هم غم‌لرین سارمیش یاناغین اؤیله کیم،

هم ساریسینی بهار، هم قیرمیزی‌سینی عنم.

8 یادیما دوشجک گئجه دلبر خیالی، یاتمادیم،

عشق البته قاتار شادلیقلارا درد و الم.

9 قیناما گل سن منی بو عشقده معذور قیل،

آنلامازدین ائیله‌سئیدین آزجا انصاف و کرم!

10 من کی حالیم آشکار اولموش سنه گیزلین دگیل،

دردیم اسگیلمز منیم کؤنلومه قویموشدور قدم.

11 سن اؤیود وئرسن‌ده من هئچ واخ قولاق آسمام اونا،

چون نصیحت قارشیسیندا عاشق اولموشدور اصم.

12 چوخ اؤیود وئردی منه، بیر ساچی آغ، «تهمت» دئدیم،

بیلمه‌دیم تهمت ساچی آغلار اوچون اولموش ستم.

13 پیسلیگه امر ائیله‌ین نفسیم نصیحت آلمادی،

قیلمادی تأثیر اونا نه آغ ساچیم، نه‌ده هرم.

14 یاخشی بیر ایش گؤرمه‌دی کیم قارشیلانسین میهمان،

ساچلاریما قوندو بیردن، اولمادی او محتشم.

15 گر بیلئیدیم یوخ قوناغین احترامی، اوندا من،

آغلیغینی گیزله‌مک‌چین ساچا سورتردیم کتم.

16 سرکش آتلار چئوریلر آو ساری ایله هر زمان،

کیم منه یاردیم ائدر نفسین آتینی دؤندرم؟

17 آرتیرارسان شهوتین نفسین گناه ایشلر ایله،

چون یئمک گؤجلندیریر قارنینداکی آجلیغی هم.

18 وئرمه مهلت، سوت امر بیر طفل‌دیر نفسین سنین،

آچماسان سوتدن، جوانلیق ائیله‌یر او دم به دم.

19 قیلما حاکم گل ساقین دؤندر اوزون سن نفسدن،

نفس یا رسوا ائدر یا کی نصیب ائیلر عدم.

20 نفسینی قوی اوتلاسین، گود آنجاق اصلا آزماسین،

گر آلیشسا اوتلاغا، چک یاندا باشین ائیله‌ خم.

21 اویله دادلی گؤستریر زهری یئمک ایچره بو نفس،

یاغ ایچینده بیلمیر انسان بالدی بو یا زهر و سم.

22 قورخ گیلن حیله‌لریندن آجلیغین هم توخلوغون،

چون کی توخلوقدان داها آرتیق وئریب آجلیق الم.

23 بو حرام‌لارلا دولان گؤزدن آخیب گؤز یاشلارین،

توبه ائت، پرهیز قیل، پشمانلیق ایچره آت قدم.

24 نفس فرمانینا اویما، شیطانا عصیان ائله،

گر نصیحت ائتسه‌لرده، اونلاری سای متهم.

25 نه حَکم، نه خصم‌دن هئچ واخت اطاعت ائیلمه،

سن بیلیرسن، مکر ایله یولبیردی خصم ایله حکم.

26 سؤیلرم استغفر الله من عمل‌سیز قول اوچون،

بیر عقیمه سانکی دوغماق نسبت ائتدیم لاجرم.

27 خیره امر ائتدیم سنی، هئچ قیلمادیم خیر ایش اؤزوم،

استقامت ائتمه‌دیم نئجه دئییم من:« اَسْتقِم؟!»

28 من اؤلومدن اؤنجه آذوقه تدارک قیلمادیم،

نافله‌م یوخدور، اوروج‌دا توتمادیم، بیلمم نئدم؟

29 اول گئجه‌لر یاتمایانین ترک قیلدیم سنّتین،

اول کی آغریردی ایکی آیاغی، باغلیردی ورم.

30 شدّتیندن آجلیغین داش باغلاییردی قارنینا،

داشلار آلتیندا قالیردی نازنین نازک ادم.

31 میل گؤستردی اونا جهد ایله آلتین داغلاری،

اؤز چئویردی لیک اوندان مصطفی خَیرُالاُمَم.

32 اوز چئویردی دنیایا، شدت، ضرورت سایمادی،

هاردا قیلمیشدی ضرورت عصمتین قدرینی کم؟

33 نئجه کیم دعوت ائدر دنیایا شدت، اول کسی،

اولماسایدی چولقامیشدی دنیانی بیل کیم عدم.

34 اول محمد (ص) دیر ایکی عالم آقاسی، کیم اونا،

فخر ائدیر هم انس و جنّ و هم عرب، همده عجم.

35 امر ائدندیر، نهی ائدندیر آللاهین پیغمبری،

یوخدو صادق شخص اوندان، سؤیله‌سه لا و نعم.

36 اول حبیبین احتشامیندان شفاعت ایسته‌میش،

هر زمان کیم قورخولو وضعه دوشوب کل امم.

37 انسانی حقه چاغیردی، هر کیم ال وئرمیش اونا،

آتمیش ال حبل متینه اولماز اول ایپ منفصم.

38 گلدی هر پیغمبره اوستون او خلق و خُلق‌دا،

هئچ بیرینده اولمامیشدیر اونداکی فضل و کرم.

39 هامیسی بیر داملا سو اوندان ائدیرلر التماس،

علم دریاسیندان ائتسین اونلارا بیر دم کرم.

40 هر بیری بیر حّدده دورموشدور کناریندا اونون،

تا اونا بیر بهره وئرسین اونداکی علم و حِکَم.

41 اؤیله یئتگین اولدو او معنادا، کامل شکلده،

کیم« حبیبیم» سؤیله‌میشدیر خالق روح و نسم.

42 کیمسه اورتاق اولمادی حسن و گؤزه‌للیکده اونا،

اولمامیشدی حسنونون یاقوتو اصلا منقسم.

43 بوشلا عیسی مدحینی، وئرمه قولاق، آچ آغزینی،

سؤیله‌ییر مدحینده کؤنلون:«ایستیرم چوخ شئی دئیم!».

44 ذاتینا هر نه بیلیرسن، گل شرفدن نسبت ائت،

قدرینه قوی نسبت اولسون هم بؤیوکلوک، هم عِظَم.

45 فضلینه همده کمالینا اونون یوخدور حدود،

کیم دئیر: «الدن گلیر من مصطفی مدحین ائدم.»؟

46 توش گلئیدی گر برابر معجزی قدری ایله،

بیر به بیر احیا اولاردی هر نه وار اسکی رمم.

47 عقلین عاجز قالماسیله امتحانا چکمه‌دی،

حیرته دالساقدا اصلا قویمادیق شکّه قدم.

48 خلق عاجز قالدی معناسین اونون کیم آنلاسین،

عقل وصفیندن اونون هئچ بیر زمان وورمادی دم.

49 بیر کیچیک توپ تک اوزاقدان اول گؤنش کیمی ساچیر،

گؤزلری یورغون ائدیر، قاماشدیریر یاخیندا هم.

50 کیم ائدر ادراک دنیادا اونون گئرچک‌لیگین،

یوخلامیشلار اویقودا اونو ساییرلار مغتنم.

51 غایتی علمین بودور کیم بیر بشردیر بیز کیمی،

مخلوقون ان یاخشی‌سی‌دیر اول رسول محتشم.

52 بوسبوتون اول معجزت‌لر کیم نبی‌لر گؤستریب،

مصطفی‌نین نورو باعث اولدو گلسین لاجرم.

53 او فضیلت شمسی‌دیر، اونلار اونون اولدوزلاری،

کیم قارانلیقدا ایشیق سالمیشدیلار نه چوخ، نه کم.

54 نه کرم قیلمیش اونو اخلاق ایله سوسله‌میش،

هم گولر اوز ائیله‌میش، هم حُسن ایله مبتسم.

55 گول-چیچک تک نرم نازک، بدر تک یوکسک مقام،

روزگار تک اوندا همت، هم دنیز کیمی کرم.

56 او جلالت صاحبی تکدیر جهاندا، فرددیر،

هیبتینده سانکی واردیر لشکر و خیل و حشم.

57 سانکی گیزلی اینجیدیر هم بیر صدف ایچره سؤزو،

ایکی معدندن چیخیر منطق، بیریسی مبتسم.

58 هاردادیر اول عطر اونون توپراغی ایله دنگ اولا؟

خوش اونون حالینا اول توپراغا اولدو ملتثم.

59 دوغماغین گؤر، ان گؤزل بیر ذاتی اظهار ائیله‌دی،

اوندا چوخ گؤیجک گلیبدیر مبتدا و مختتم.

60 اول مبارک گون بوتون فارسلار گلیب هوش ائتدیلر،

اوز وئره‌جک اونلار اوچون چوخ عذاب و چوخ نقم.

61 کسرانین ایوانی بیردن پارچالاندی، پارتلادی،

مغ‌لارین باش بئینی کیمی اولمادی هئچ ملتئم.

62 گبرین آتش‌خانه‌سینده، شعله‌لر سؤندو تمام،

نهر ایسه باشدان قورودو بس که آلدی اونو غم!

63 باتدی ساوه دریاسی، درد آلدی مغ‌لاری بوتون،

غیظ‌دن دؤندردی اوز دریاچه‌لردن‌ده عجم!

64 سانکی سو یوخموش یئرینده اود یانارمیش دریانین،

یا کی غم سارمیش اونو سو ایله سؤنموشدو ضرم.

65 جنّ سسلندی، یاییلدی حق ایشیغی هر یئره،

سؤزده معنادا حقیقت نورو قالخدی دم به دم.

66 سانکی کوردورلار و یا کار، گؤرمه‌ییب انذارسین،

همده مژده نغمه‌سین دویمادیلار بیرسؤز دئیم.

67 بیلدیلر کاهنلرین اخباری گلدیکدن سورا.

اگریدیر، قائم دگیلدیر دینلری، یا بوالحکم!

68 گؤیدن اولدوزلار گؤروندو، آخدیلار بیر- بیر یئره،

یئرده ده دوشدو داغیلدی چوخلو بت، همده صنم.

69 اولدولار آواره گؤیلرده، دوشرکن قاچ ها قاچ،

بیر- بیری آردینجا قاچماقدا هامیسی منهزم.

70 ابرهه بطال‌لاری تک، قاچما حالینا دوشوب،

یا بیر آووج قوم ایله بیر لشکری ائتمیشدی خم.

71 تسبیح ائتدیکدن سورا آتدی الیندن داشلاری،

سانکی یونس‌دیر آتیر آغزیندان آنی ملتقم.

72 سجده حالیندا آغاجلار گلدیلر بیر-بیر اونا،

کؤکلری اوزره اونا ساری قاچاراق بی‌قدم.

73 سانکی یئر اوزره گئدرکن اؤز دالیله هر آغاج،

ان گؤزل خط‌لر ائدیردی توپراغین اوسته رقم.

74 بیر بولود تک باشی اوستونده گئدیردی هریئره،

ساخلاییردی ایستی‌ده کؤلگه سالیردی باشا هم.

75 آند اولسون کیم یاریلان آی ایله قلبی آرا،

واردی بیر نسبت، بودور واللهی بیر دوغرو قسم.

76 کور اولوردو اول زمان باخدیقجا کافرلر گؤزو،

چون کی چوخلو توپلامیشدی اول کؤهول خیر و کرم.

77 صدق و صدّیق اول کؤهولده، لیک اونلار ساندیلار،

بو کؤهول ایچره گلیب کیمسه اولانماز مکتتم.

78 هم هؤرومجک، هم گؤیرچین گیزله‌دیردی اول شهی،

سؤیله‌دی کافر:« هؤره‌نمز کیمسه بوردا بیر نسم!»

79 چون کی الله ساخلادی اؤز کؤلگه‌سی آلتدا اونو،

هئچده لازم اولمادی نه قلعه‌ نه اوخ، نه علم.

80 دهر جوروندان اونا من التجا چون ائیله‌دیم،

دیرچه‌لیش تاپدیم جواریندا، منه ائتدی کرم.