دکتر حسین محمدزاده صدیق پیش از این، کلیات آثار میرزا حسین جعفری زنوزی را با مقدمه و شرح و تفسیرهای لازم چاپ کرده‌اند. اخیرا اشعار بازمانده از افتخار الذاکرین زنوزی پدر مرحوم میرزا حسین را نیز انتشار داده‌اند. مقدمه‌ی این کتاب کم حجم پر محتوا چنین است:

 دیوان اشعار ترکی افتخار زنوزی به تصحیح دکتر حسین محمدزاده صدیق دوزگون

افتخار تخلص ائدن و افتخار الذاکرین لقبی ایله تانینان آخوند ملا عباس افتخار زنوزی، شمسی 1243 ـ نجو ایلده،[1] مرند شهری‌نین شمالی بؤلگه‌سی‌نین 25 کیلومترلیگیندده یئرلشن و مرند ـجلفا جاده‌سیندن 10 کیلومتر  فاصله‌سی اولان زنوز شهرینده دنیایا گلمیشدیر.

زنوز شهری، عالملر، شاعرلر و فلسفه‌چیلر یوردودور. اورادان ملا عبدالله زنوزی،[2] اوغلو آقا علی حکیم مدرس[3]، ملا مهر علی فدوی،‌ فانی زنوزی كیمی فلسفه‌چیلر، ظهور ائتمیشلر.

عباس افتخار زنوزدا یئنی یئتمه ایکن ایلک تحصیلاتینی باشا ویرمیش و درسلرینی تکمیل ائتمه اوچون تبریزه کؤچموشدور. تبریزین علمیّه حوزه‌لرینده تحصیلاتینی قورتاردیقدان سونرا زنوز شهرینه قاییتمیش، اورادا ساکن اولموش، منبرده وعظ و خطابه ایله اهالینی ارشاد ائتمیش و گوجلو تنقیدی شعرلر یازمیشدیر. اونون وفات تاریخی 1318 ش. ایلی[4] قید اولموشدور.

اونون اوغلو آذری تخلص ائدن میرزا حسین جعفری زنوزی ده شاعر اولموشدور. اونون 3000 بیته یاخین شعری وار ايميش.[5]

عباس افتخار، رضاشاه عنوانی ایله تانینان داش‌رضا پالانی‌نین حکومتی علیهینه قیام ائدن روحانی‌لردن بیریسیدیر. او حکومتین افشاسیندا 1317 ـ نجی ایلده یازدیغی شعرلر نتیجه‌سینده جلای وطن اولمشدور.

عباس افتخار، وعظ و خطابه یانیندا، همده اکینچیلیک و آریچیلیق ایشلری ایله ده مشغول اولوردو. و همین یولدان گذران ائدیرمیش. نوه‌سی‌نین یازدیغینا گؤره، اریک اکرمیش. بیر زمان اکیب، ییغیب بازاردا ساتماغا آپاردیغی اریکلرینی ساتا بیلمه‌دیگی اوچون، آشاغیداکی قوشا بیتی یازمیشدیر:

بر این بازار زردآلو اگر صد افتخار آید،

هماره بازگردد، زردروی و شرمسار آید.

مقام افتخاریت بود ملحوظ در مسجد،

ولی در کارخانه قوّت بازو به کار آید.

 

میرزا علی خان حکیم لعلی‌نین کندلیلری هجو ائدن شعرینه ملا عباس زنوزی منظوم بیر جواب یازمیشدیر. سونرا حکیم لعلی آشاغیداکی:

نه شیرین‌سن، سنه قربان اولوم ای لب شکر کندلی،

سنی هر کیمسه گؤرسه، دین و دنیادان کئچر کندلی.

 مطعلی شعر ایله اونا جواب وئرمیشدیر. ملا عباس زنوزی‌نین نوه‌سی‌نین دئدیگینه گؤره، حکیم لعلی آشاغیداکی شعر ایله زنوزا گلمیش و ملا عباسدان عذر ایسته‌میشدیر.

افتخار زنوزی‌نین شعری بئله باشلاییر:

گتیردی شاعرا هجوین زنوزا بیر نفر کندلی،

قولاق وئرگؤر نئجه یازمیش جوابین مختصرکندبلی…

 ملا عباس افتخار زنوزی‌نین دیوانی و شعرلری آرادان گئدیب، ایتیب باتمیشدیر. بو کتابچادا وئریلن شعرلری نوه‌سی کارگر تخلص ائدن علی جعفری گون ایشیغینا چیخارتمیشدیر. همین شعرلری آقای جعفر محسنیان زنوزی‌نین همتی ایله الده ائتدیک، نظمه سالدیق و بعضی محلی لغتلری، جزوه‌نین سونونا ییغدیق. سؤز یوخ کی مرحوم افتخار زنوزی‌نین شعرلری بو جزوه‌دن قات قات چوخ ایمیش. اومید ائدیریک کی اونون بیر گون مکمل دیوانی تاپیلیب نشر اولسون.

 * * * * * *

بیلوولوق 

مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن

(هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف/ ـ ـ .  . ـ ـ .  . ـ ـ .  . ـ ـ)

بنزه‌ردی ازل روضه‌ی رضوانه بیلوولوق،

تئز اولدو بَدَل گوشه‌ی زندانه بیلوولوق.

 

2    حق ائتدی بو ایل رحمتیني هر یئره نازل،

حتی اره‌واج، داش کسه‌نین حالینا شامل،

یاغدی زیره‌یه، موشروفه، رحمانی‌یه کامل،

علّت نه‌دی بیلمه‌م کی دگیل رحمته قابل،

کافردی یقین گلمه‌ییب ايمانه بیلوولوق.

 

3    هر گون کی بولود تیره اولوب قالخدی هوایه،

ال گؤتدوک او دم صِدق ایله درگاه خدایه،

اطرافه یاغیب شدّت ایله ائتدی سقایه،

بیر پوف نمینی یئل گتیریب بیز فقرایه،

پوف نم‌دی فقط حرمت مهمانه بیلوولوق.

 

4    یولداشلارین هئچ باره‌ده بیر علّتی یوخدور،

یوخ بخل و حسد ذرّه‌جه گؤیلو، گؤزو توخدور.

الحق علمانین پتگه دقّتی چوخدور،

باخدیقجا دئیه‌ر کیم یئریمیز داغدی سویوخدور.

فایق اولاجاق آخیری هر یانه بیلوولوق.

 

5    آلدیم قالبین نسیه بیرین ایکی قیرانه،

ییقدیم قاپیلاردان زیبیلی خانه به خانه،

تئز تئز سووویوب هم قورودوب آتدیم او یانه،

تاپدیم زیره‌گیر هم بره‌گیر بیر نئچه دانه،

قویدو هامیسین ائوده بو ویرانه بیلوولوق.

 

6    کوند اولموش ایدی تیغ و تبر، نیزه نه مدت ـ

کسمه‌زدی ووراندا، دئدیم اولماز بئله فرصت،

اوردا چکیریک داشا اولور اؤزگه غنیمت،

بیر یوک قره خال داش ییغارام مال تجارت،

بو شوق ایله سالدی بیزی میدانه بیلوولوق.

 

7    هر یئرده ائدیب بولشویک اؤز حکمینی اجرا،

ایستر آریلاردا ائده اؤز حقینی ایفا،

وئرمیرله بو ایل صاحبینه قِيچينی اصلا،

کاسبلره پایلیرلار مواسات ایله گویا،

اربابه جواب ائیله‌دی مردانه بیلوولوق.

 

8    خارج اولانی قسمت ائدیر ملّته بیر بیر،

اربابینا فرصت بره‌گير توتماغا وئرمیر،

اولموش قدغن کیم اؤزونه بیرده قاییتمیر،

بو قاعده و سبکینی هئچ یئرده ایتیرمیر،

باخماز بو نفوذ ایله بئگ و خانه بیلوولوق.

 

9    مسکین علما گونده گئدیر پای پیاده،

آخشام قاییدیر منزله بو ایسسی هواده.

سؤیله‌ر کی ذغالدیر ایشیمیز قالدی خداده،

هم میرزا محمد علی‌نین دستی دعاده،

ظلم ائتدی بو ایل فرقه‌ی عرفانه بیلوولوق.

 

10  چاشیرلاری‌نین عطری یئته‌ن دمده مشامه،

واله ائدیر انسانی صد احسن بو مقامه،

الحق سویونون قوّه‌سی وار هضم طعامه،

اون بئش چؤره‌گین بیرجه‌سینی قویمورو شامه،

آخیر بیزی محتاج ائده‌جک نانه بیلوولوق.

 

 


[1] جعفری زنوزی مرندی، علی. نغمه‌های آذری، تهران، 1379، ص 226.

[2] محمدزاده صدیق، حسین. ملاعبدالله زنوزی، تهران، 1377.

[3] جعفری زنوزی مرندی، علی؛ همان.

[4] همان.

[5] محمدزاده صديق، حسين. ديوان اشعار تركى ميرزا حسين جعفرى زنوزى متخلص به آذرى،‌ تهران، تكدرخت، 1389.

نوشتن دیدگاه


تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید