بینابدان گلن سس
یکشنبه, 14 فروردين 1401
بینابدان گلن سس (مقاله منتشر شده درگاهنامه بناب‌شناسی، شماره ۱)   دکتر ح. م. صدیق  ... ادامه مطلب ...
IMAGE داستان های حماسی کوراوغلو
یکشنبه, 14 فروردين 1401
کوراوغلو   داستان های حماسی کوراوغلو با مقدمه و نظارت فنی دکتر ح. م. صدیق انتشار... ادامه مطلب ...
شماره 12: «مرا ببوس»، «گل اوپ منی» و «آچیل سحر» ترانه لری نین شاعرلری
یکشنبه, 11 ارديبهشت 1401
«مرا ببوس»، «گل اوپ منی» و «آچیل سحر» ترانه لری نین شاعرلری دکتر ح. م. صدیق «مرا... ادامه مطلب ...
پیشگفتاری بر دیوان همای مشکینی
یکشنبه, 14 فروردين 1401
مقدمه   آن چه زیر دست خواننده است، مجموعه ی اشعاری است از شاعری متعهد، متدین و... ادامه مطلب ...
IMAGE اعطای نشان عالی خدمت به دکتر حسین محمدزاده صدیق
پنج شنبه, 30 فروردين 1397
پنجشنبه 17 اسفند 1396 مراسم جشن با شکوه استقلال کانون مردم‌نهاد وکلای دادگستری در... ادامه مطلب ...
IMAGE اهمیت چاپ جدید سنگلاخ در موضوع اشعار ترکی و فارسی
جمعه, 03 دی 1395
(پژوهشنامه‌ی خاورشناسی نسخه (شش‌ماه نامه)، ج 16، ش 42، سال 2016 م.) دوچنت دکتر اسرافیل... ادامه مطلب ...
IMAGE مصاحبه‌ی شمس نگار با دکتر ح. م. صدیق به مناسبت سال یونس امره
چهارشنبه, 30 فروردين 1396
سؤال اول: با توجه به این که یکی از موارد مورد پژوهشی و کتب منتشره حضرتعالی درحوزه... ادامه مطلب ...
IMAGE مصاحبه با دکتر ح. م. صدیق، ترکی‌پژوه و محقق خستگی‌ناپذیر
پنج شنبه, 21 مرداد 1395
چندی پیش در آستانه‌ی نمایشگاه بین المللی کتاب تهران (اردیبهشت 1395) مصاحبه‌ای با... ادامه مطلب ...
IMAGE انتشار مجموعه شعر «آنا تبریز» سروده رامین عسکریان
شنبه, 23 دی 1396
مجموعه شعر «آنا تبریز» سروده‌ی دکتر رامین عسکریان با مقدمه‌ی دکتر ح. م. صدیق توسط... ادامه مطلب ...
IMAGE انتشار مجموعه شعر «باشینی اوجا توت ائینالی داغیم» سروده بهمن پورباقری
چهارشنبه, 20 دی 1396
مجموعه شعر «باشینی اوجا توت ائینالی داغیم» سروده‌ی بهمن پورباقری (حسرت) در 96 صفحه... ادامه مطلب ...
IMAGE Nəsiminin məzhəb, məslək və milli mənsubiyəti
جمعه, 15 آذر 1398
Qeyd. Dekabrın 5-də Bakıda "Nəsimi 650: haqqın carçısı" mövzusunda beynəlxalq elmi-praktik konfrans keçirilib. Həmin konferansda Prof.... ادامه مطلب ...
Nəsiminin Qəzəlinin Şərhi
جمعه, 17 آبان 1398
Nəsiminin Qəzəlinin Şərhi   Prof. Hüseyn M. Sədiq – f.e.d Tehran Pedaqoji İnstitutunun pensiyaya çıxmış professoru    ... ادامه مطلب ...
IMAGE کلمه قصار استاد دکتر ح. م. صدیق (در مواجه با بداخلاقان)
شنبه, 04 آبان 1392
در مواجهه با افراد و گروه هایی که هتاکی و بی ادبی و بداخلاقی خط مشی آنان است باید... ادامه مطلب ...
نگرشهای تو زندگی‌ات را رقم می‌زند
جمعه, 11 مرداد 1392
وقتی بشارتی نیست - 50 -  زماني كه انسان متوجه شود راهي كه در زندگي پيش روي او است،... ادامه مطلب ...
IMAGE دانلود دکلمه‌ی غزلی از حکیم محمد فضولی
شنبه, 15 فروردين 1394
شعر فارسی: حکیم ملا محمد فضولی ترجمه ترکی: حسین دوزگون - دکلمه: شاهرخ نخعی حجم: 5... ادامه مطلب ...
IMAGE دانلود موسیقی مکتب مولویه - نی‌نوازی
دوشنبه, 17 آذر 1393
دانلود نی‌نوازی صوفیان مولویه حجم 10 مگابایت DOWNLOAD برای موارد بیشتر اینجا کلیک... ادامه مطلب ...
IMAGE ترجمه‌ی منظوم ترکی چند شعر امام خمینی (ره)
یکشنبه, 30 فروردين 1394
اشعار امام خمینی (ره) توسط دکتر حسین محمدزاده صدیق در سالهای  1368 تا 1370 ترجمه... ادامه مطلب ...
IMAGE ابو العلاء معرّی‌نین «فخریّه» قصیده‌سی‌نین تورکجه ترجمه‌سی
پنج شنبه, 29 اسفند 1392
دوقتور ح. م. صدیق عرب ادبیاتینا چوخ قدیم زمانلاردان رغبت بسله‌میشدیر. من اؤزۆم 1346... ادامه مطلب ...
IMAGE حبیب ساهر، حسین دوزگونون باخیشیندا
سه شنبه, 04 ارديبهشت 1397
نعمت مسگری حبیب ساهر چاغداش دورده بلکه ده آذربایجانین ان بؤیوک، ان گوجلو، ان... ادامه مطلب ...
IMAGE تحلیل فولکور در آثار دکتر صدیق (‌از دیدگاه زبان و محتوا) - قسمت دوم
یکشنبه, 14 دی 1393
فاطمه بهرامی صالح قصه های کچل    این مجموعه که به نام دنیای قصه‌ی بچه‌ها چاپ شده... ادامه مطلب ...
IMAGE مشروطیت دؤنمینده فعالیت گؤسترن نسیم شمال
پنج شنبه, 16 مرداد 1393
دکتر ح. م. صدیق ملک الشعرای بهار بیر شعرینده دئییر: احمدای سید اشرف خوب بود،... ادامه مطلب ...
IMAGE یک روز در خاف (سفرنامه) قسمت چهارم
چهارشنبه, 11 تیر 1393
دکتر ح. م. صدیق فولکلورپژوه خافی دوستان همراه، عصر ساعت 7 از نگهبان موزه‌ی... ادامه مطلب ...
IMAGE مخزن الاسرار نظامی با ترجمه‌ی منظوم ترکی ابوالفضل حسینی (حسرت)
سه شنبه, 07 بهمن 1393
مثنوی «مخزن الاسرار» اثر نظامی گنجوی با ترجمه‌ی منظوم ترکی «دکتر سید ابوالفضل... ادامه مطلب ...
IMAGE منتخب الخاقانی فی کشف حقایق عرفانی (بیرینجی بؤلوم)
یکشنبه, 26 آبان 1392
مولف: ملا عبدالله زنوزی - تورکجه‌یه چئویرن: دکتر حسین محمدزاده صدیق. اؤن سؤز... ادامه مطلب ...
IMAGE سخنرانی دکتر ح. م. صدیق پیرامون ادبیات عاشیقی آذربایجان در فرهنگسرای مهر
شنبه, 25 مهر 1394
فرهنگسرای مهر در اولین جلسه سلسله برنامه های جستاری در موسیقی به بررسی تخصصی... ادامه مطلب ...
IMAGE سنگلاخ، گنجواژه‌ی امیر علیشیر نوایی
شنبه, 25 بهمن 1393
متن سخنرانی دکتر حسین محمدزاده صدیق در همایش امیر علیشیر نوایی. مشهد مقدس،... ادامه مطلب ...
سالشمار زندگی استاد شهریار
شنبه, 12 مرداد 1392
در این جا سالشمار زندگی و حیات ادبی شهریار را بر کتاب می‌افزایيم. این سالشمار را... ادامه مطلب ...
شهريار و بولود قاراچورلو سهند
شنبه, 12 مرداد 1392
مقاله‌ی «شهریار و سهند» درباره‌ی روابط ادبی شهریار با حماسه‌پرداز بلندآوازه‌ی... ادامه مطلب ...
IMAGE «خسرو و شیرین» نظامی و «فرهاد و شیرین» امیر علیشیر نوایی
یکشنبه, 06 ارديبهشت 1394
دکتر ح. م. صدیق («سهند» هفته‌لیگیندن بیر قطعه- سال 1374) هفته‌لیگیمزده «نظامی... ادامه مطلب ...
IMAGE مراغه‌لی اوحدی و تبریزلی صائب
پنج شنبه, 03 ارديبهشت 1394
دکتر ح. م. صدیق (سهند هفته‌لیگی‌نین ادبی یازیلاری - چهارشنبه 17 خرداد 1374- شماره 257)... ادامه مطلب ...
تورکجه شعر بیلگیسی - بئشینجی درس
شنبه, 12 مرداد 1392
تک هجالي قوشغولار  بئله‌ليکله بحث لريميزده شعريميزين جوت هجالي قاليبلاري‌نين... ادامه مطلب ...
تورکجه شعر بیلگیسی - دؤردونجو درس
شنبه, 12 مرداد 1392
جوت هجالي اؤلچولو شعرلرده دوراقلار جدولي  1.     دؤرد هجالي اؤلچو: 2+2 1+3 3+1  ... ادامه مطلب ...
شرح منظوم چهل کلام
جمعه, 08 مرداد 1400
شرح منظوم چهل کلام (سروده ی حریمی) (شاعر قرن ۱۲)   هدیه ی دکتر صدیق در آستانه ی عید... ادامه مطلب ...
حسین دوزگونون شعری (شهید «ثقة الاسلام»ین خاطره‌سینه)
شنبه, 23 فروردين 1393
دوغوم (شهید «ثقة الاسلام»ین خاطره‌سینه) - 1 – اَشْهَدُ اَنَّ عَلیًّ وَلیُّ الله... ادامه مطلب ...
IMAGE عکس دسته جمعی اختتامیه همایش علیشیر نوایی
سه شنبه, 28 بهمن 1393
دکتر ح. م. صدیق عضو هیئت علمی همایش امیر علیشیر نوایی (دانشگاه فردوسی مشهد، بهمن 1393)... ادامه مطلب ...
IMAGE گزارش تصویری از کنگره جهانی جاده ابریشم در دانشگاه استانبول
جمعه, 10 آبان 1392
استاد دکتر صدیق روز پنجشنبه عصر پس از پایان کنگره جهانی جاده ابریشم واقع در... ادامه مطلب ...
IMAGE لوح تقدیر کنگره جهانی جاده ابریشم- دانشگاه مدنیت استانبول
چهارشنبه, 15 آبان 1392
لوح تقدیر کنگره جهانی جاده ابریشم دانشگاه مدنیت استانبول آبان ماه 1392 ادامه مطلب ...
IMAGE لوح تقدیر هشتمین کنگره تورکولوژی دانشگاه استانبول
چهارشنبه, 17 مهر 1392
لوح تقدیر هشتمین کنگره جهانی تورکولوژی به استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق مهرماه 1392 ادامه مطلب ...
IMAGE معرفی کتابخانه دکتر حسین محمدزاده صدیق
جمعه, 11 مرداد 1392
كتابخانه‌ی وقفی استاد، كتابخانه‌ای است كه بنیانش از سال 1334 شكل گرفت. یعنی از... ادامه مطلب ...
شماره 12: نیمه پنهان هستی
یکشنبه, 11 ارديبهشت 1401
به یاد استاد ناظر بیوک ملایی عقل ورق ورق بگشت، عشق به نکته یی رسید / طائر زندگی برد... ادامه مطلب ...
شماره 12: ناظر شرفخانه ای از نگاه دیگران
یکشنبه, 11 ارديبهشت 1401
ناظر شرفخانه ای از نگاه دیگران   زنده یاد یحیی شیدا شاعر، ادیب و روزنامه نگار... ادامه مطلب ...

ديوان لغات التورك نينگ ينگي فارسچه ترجمه‌سي

(نوشته شده به زبان ترکی اوزبکی)

محمد حلیم یارقین

ديوان لغات التورك ، توركي خلقلرنينگ اولكن و قيمتلي يادگارليكي صفتيده اوزاق مدتلردن بويان جهان عالملري دقت- اعتباريني اوزيگه جلب ايتيب كيلماقده. اثرني هجري 466 ييلي ييريك تيل شناس عالم شيخ محمود بن حسين كاشغري تأليف ايتيب، اوني عباسيلر خليفه سي ابوالقاسم عبدالله بي محمد المقتدر بامرلله اهدا قيلگن.
بيز «ديوان لغات‌التورك» نينگ دكتور محمد دبير سياقي عملگه آشيرگن و 1375 ييلي تهرانده چاپ ايتيلگن فارسچه ترجمه سيني ايلگري كوريب، تاني بولگن ايديك. بيراق، او ترجمه توليق بولمهي، سوزلرنينگ تلفظي هم ترانسكرپشن (بير متن ني اوزگه حرفلر بيلن يازيش) طرزده انيق قيليب كورستيلمه‌گن ايدي.
ايرانليك تيل شناس عالم دكتور حسين محمدزاده صديق «ديوان» نينگ ينگيدن فارسچه ده توليق، روان و چيرايلي ترجمه‌سيني تيارلب، اوني 1384 ييلي تبريز (ايران) شهريده نشر ايتگن. «ديوان» نينگ اوشبو ينگي ترجمه‌سي وزيري قطع، چيرايلي كاغذ و صحافت، 628 بيت و 2500 نسخه ده «نشر اختر» نشرياتي تامانيدن باسيليب چيققن.
كتاب: مندرجه (12- 5 بيتلر)، مترجم سوزباشيسي (14-67 بيتلر)، كتابنامه (68-72 بيتلر)، كاشغري نينگ سوزباشيسي (74-95 بيتلر)، كتاب متني (97 -623 بيتلر) و مترجم نينگ توركچه و لاتين يازوويده‌گي ايكي بيتليك قيسقه سوزيدن عبارت.
تيلماج (مترجم) نينگ 53 بيتلي چقور و كينگ قمراولي سوزباشي سيده «ديوان» مؤلفي، چاپلري و ترجمه‌لري همده كاشغري شناس‌لرنينگ اثر حقيده‌گي اينگ مهم تحقيقاتلري باره سيده سوز يوريتيلگن.
«ديوان» بيرينچي قتله «معلم رفعت» گه شهرت قازانگن احمد رفعت بن عبدالكريم تامانيدن چاپ ايتيلدي. او اوچ جلددن عبارت بوليب، هجري 1335-1333 ييللري استانبول ده باسيلگن.
سوزباشيده‌گي معلومات گه كوره، كارل بروكلمان 1925 ييلي اثردهگي 7993 ته سوزني آلمانچه گه اوگيريب، برچه سوزلرنينگ تلفظي ني آلمانچه حرفلر بيلن نشر ايتگن. عيناً شو نشر 1964 ييلي افست طرزده هنگري ده هم باسيلگن.
معلم رفعت «ديوان»ني توركچه گه توليق اوگيرگن. باسيم آتالاي نينگ تأكيدلشيچه، معلم رفعت «ديوان»ني ايري ايكي ترجمه قيلگن. بيراق هر ايكله ترجمه نيگه دير باسيلمه‌ي، قوليازمه حاليده قالگن.
عاطف قونيهاي آتلي عالم هم «ديوان» ني توركچه گه اوگيرگن، بيراق او هم نشر ايتيلمه‌گن. 
بسيم آتالاي 1939-1941 ييللري «ديوان» ني عربچه متني همده يوقاريده ذكر ايتيلگن ترجمه‌لردن فايده‌لنيب، توركچه گه اوگيردي. اوني اوچ جلدده چاپ ايتدي. اونده 7881 سوز بار. شونينگديك، عالم اونگه اينديكس هم توزگن.
صالح مطلّبوف «ديوان» ني اوزبيكچه گه اوگيريب، اوني 1960-1963 ييللري چاپ ايتدي. اونده 9222 ته سوز ايضاحلنگن. كيينراق او غني عبدالرحمانوف بيلن بيرگه اثرنينگ اينديكسي ني هم نشر ايتدي (1967 ييلي).

شوني هم علاوه قيليش كيره‌ك كه، بو عالملرنينگ توزگن اينديكسي شونچه كه فقط سوزلرنينگ رويخطي ايمس، بلكه اونينگ اوزيني عليحده بير «اينديكس فرهنگي» ديسك هم بوله‌دي. چونكه اونده، اول سوزلر قبول قيلينگن الفباده، ترتيب بيلن كيلتيريلگن. كيين سوزنينگ بير يا كه ايكي اوزبيكچه، سونگره روسچه معناسي بيريلگن. دواميده ايسه، اوزبيكچه متن نينگ جلد، بيت و سطري، اونينگ ايزيدن فايده‌لنيلگن (معلم رفعت چاپ ايتگن) اصل عربچه متن نينگ جلد، بيت و سطري كورستيلگن. بولردن تشقري سوزلرنينگ تورلي توركي اوروغلر و شيوه‌لريگه تيگيشلي خصوصيتلري هم بيلگيلنگن. 
14- 1981 ييللري «ديوان»نينگ اويغورچه ترجمه سي اوچ جلدده باسيليب چيقدي. بو ترجمه ده اثرده‌گي همده باسيم آتالاي نشريده‌گي ايريم مناظره‌لي جايلر تقريباً برطرف ايتيلگن و سوزلرنينگ تلفظي امكان باريچه انيق كورستيلگن.
انگليس عالملري روبرت دنكوف (Robert Dankaf) و جيمز مك كلي (Jamez Mak Kelly) «ديوان» ني انكليسچه گه اوگيريب، 1983-1987 ييللري اوچ جلدده نشر ايتديلر. جيمز مك كلي «ديوان» دهگي سوزلر املاسي حقيده ايكي مقاله يازگن. دكتور محمدزاده صديق ايسه مذكور مقاله‌لردن اوز ترجمه سيده فايده‌لنگن.
شونينگديك، اصغر ماشولي اگابايوف 1997-1998 ييللري «ديوان» نينگ قازاقچه ترجمه‌سيني آلماآتا ده چاپ ايتدي.

1375 ييلي تهرانده بروكلمان و دهري ديلچين ايشي ني يعني «ديوان» نينگ اينديكس تيارلش ايشي محمد دبير سياقي تامانيدن ناقص و خطالر بيلن تكرارلندي. او فقط اسملر، صفتلر، آلماشلر و قوشيمچه‌لرنيگينه ناتانيش، استعمالدن چيققن املا بيلن ترانسكرپشنسيز و سوزلرنينگ گرامر هويتيسيز ترتيب قيليب، اقعس (872 بيت)، منظام (666 بيت)، مصمت (487 بيت)، فلنسوه (328 بيت)، ... كبي عجيب و غريب معنالر، لغت نينگ اوزيدن هم قيينراق و اوقووچيگه توشونيشي انچه قيين بولگن يوزلب معادل ني نشر ايتدي. 
مترجم (دبير سياقي- يارقين) نينگ توركچه و عربچه ني عالمانه شكلده بيلمه‌گنليگي اوچون، ترجمه‌لر ناانيق و كولگيلي بولگن. مثال اوچون:
- كچل و چولاق معنالي سوزني «قولي ايگري و آياغي ايگري» (!) معنا قيلگن؛ 
- تاغاره و قايق معنالي سوزني «خرما دانگي آرقه سيدهگي چقورچه و نفير (!) معنا قيلگن و باشقه‌لر.
2005 ييلي زيفه علويه عوضيوا «ديوان» نينگ روسچه ترجمه سيني آلماآتا ده (1300 بيتده) اينديكس بيلن چاپ ايتدي. بونده 6727 ته سوز ايضاحلنگن. ايسلتيش كيره‌ك كه، دكتور محمدزاده صديق نينگ فارسچه و زيفه علويه نينگ روسچه ترجمه سي قريب بير وقتده نشر بولگني اوچون عالم «ديوان» نينگ روسچه ترجمه‌سيدن خبري بولمه‌گن.
1990 ييلي توركيه جمهوريتي نينگ اطلاعات و فرهنگ وزيرليگي «ديوان» قوليازمه سيني عيناً اوز اولچميده رنگلي فكسيميل نشريني عملگه آشيردي.
دكتور محمدزاده صديق سوزباشي سيده (22-23 بيتلر) جهان كاشغريشناسلري نينگ بير قطار مهم تحقيقاتلريني كيلتيره‌دي. شونينگديك، 24-34 بيتلرده كاشغري نينگ خانداني، توغيليشي، اوليمي، «ديوان» تأليف و تصنيف ايتيلگن زمان، اونينگ توغيليب اوسگن ييري و مقبره‌سي حقيده قيزيقرلي معلوماتلر كيلتيرگن. جمله‌دن كاشغري قره‌خانيلر سلاله سيگه تيگيشلي تگين يا خاقانزاده بولگن و توقوزينچي خاقان صفتيده تختگه اولتيريشي كيره‌ك ايدي، دييله‌دي. اونينگ انه شوندهي يوقاري طبقه گه منسوبليگيني اوملژان، احمد جعفر اوغلو، شاكر اولكو تاشير و ذكي وليدي توغانلر كبي عالملر تصديقلگنلر.

شونينگديك سوزباشيده، اثر توزيليشي، «ديوان» ديگن عنوان نينگ تنلش دليلي، اونينگ ايشانچلي منبع و اورنك ايكنليگي حقيده سوز يوريتيله‌دي. جمله‌دن تيلماج، «ديوان» گه ايرگه‌شيب يازيلگن: الادراك للسان الاتراك، حليه اللسان و حلبه البيان، بلغه المشتاق في لغه التورك و القفجاق، التحفه الزكيه في لغه التوركيه، مسيره العلوم، الغه النوائيه والشتهادات الجغاتيه، بدايع اللغه، سنگلاخ، التمغاي ناصري، لغت فتحعلي قاجار كبي 17 ته لغتني ايسله‌يدي، بيراق بولردن هيچ بيريسي «ديوان» درجه سيگه ييتالمه‌گن ديب، تأكيدله‌يدي. 
كيينگي بيتلرده، «ديوان» نينگ توزيليشي كورستيلگن: 1. مهموز (همزه لي) كتابي؛ 2. سالم كتابي؛ 3. مضاعف كتابي؛ 4. مثال كتابي؛ 5. ذوالثلاثه (اوچليكلر) كتابي؛ 6. ذوالاربعه (تورتليكلر) كتابي؛ 7. ذوالغُنّه («نگ» ليلر) كتابي؛ 8. ذوالساكنين (ايكي ساكنلي) كتابي.
هر كتاب ايكي: اسم و فعللرگه بولينگن. ايكله بوليمده، اوشه زمانده‌گي توركي سوزلرنينگ شكلي و كورينشلري: ايكي حركتلي، اوچ حركتلي، تورت حركتلي، بيش حركتلي و نهايت آلتي حركتلي شكلده كورستيلگن.
كتابده كاشغري نينگ سوزباشي سي هم ترجمه قيلينگن (74-95 بيتلر). تيلماج نينگ يازيشيچه، كاشغري اثريني ناملشده ايكي نرسه گه اعتبار بيرگن:
بيري، او كينگ قمراولي بير قاموسي گنجينه يره‌تيب، علم گه عايد سناقسيز موضوعلر و احكاملرني كيريتگن كه، مثال اوچون زمخشري نينگ «مقدمه الادب» اثريدن انچه بايراق دير.
ايكينچي، عالم لغتني شرحلشده مثال اوچون حمادالجوهري نينگ «صحاح اللغه» اثريگه نسبتاً انچه پخته و كينگ ايضاحلنگن.
انه شو ايكي خصوصيت طفيلي عالم اوز اثريني «ديوان» ديب اته‌گن. تأكيد كيره‌ككه، اصليده «ديوان» سوزي توركچه سوز بوليب، عرب تيلي و پهلوي و فارسي و كردي و طبري سينگري باشقه عجم تيللريگه اوتگن. بو سوز «توپلنماق» و «توپلماق» معنالي «تيپمك» (= تيپماق) اوزه‌گيدن كيليب چيقيب، عربچه و فارسچه ده: اعيانلر توپلنگن مجلس، دولت عالي مجلسي، قضا عالي مجلسي، وزيرليك، دولت شوراسي، عالي دفترخانه كبي معنالرني تاپگن. كاشغري زمانيدن كيينگي عصرده بو سوز ايكينچي چيگره‌لنگن معناني تاپدي و شاعرلر هرقندهي شعري توپلملريني «ديوان» ديب اته‌ديلر(34-35 بيتلر).
بولردن تشقري، تيلماج سوزباشي سيده اورال-آلتاي نظريه سي و علم نينگ اوشبو ترماغيده سويدنليك عالملرنينگ قوشگن اولوشي حقيده سوز يوريتگن.
شونينگديك، سوزباشيده قره‌خاني يا خاقانيه توركي‌سي، ايسكي و حاضرگي اويغور همده اوغوز شيوه‌لري حقيده سوز يوريتيلگن. اوغوز-آذر شيوه‌سي ييتي مينگ ييلليك مكتوب يادگارليككه ايگه بولميش ايران نينگ اينگ قديمي توركي شيوه‌سي دير، ديگن فكر تأكيدلنه‌دي. 
بولردن تشقري، «ديوان» دهگي شعر، مقال، اتاقلي آتلر، اسطوره شناسليك، اوروغلر و اوروغچيليك، املاء، مردم شناسليك كبي مسئله‌لر حقيده هم كينگ سوز يوريتيلگن. جمله‌دن، كاشغري ترچه توركي سوزلر املاء سيني ترتيبگه ساليشگه اينتيلگن. شونينگديك، او برچه توركي سوزلرني توزيليش نقطة نظردن هم معلوم گروه‌لرگه بولگن. شو باعث، كاشغري ني «توركي املاء فرهنگي» يره‌توچيسي صفتيده هم بهالش ممكن، ديب يازه‌دي تيلماج.
شونينگديك، سوزباشيده توركي شعريت نينگ عنعنوي تورلي برماق وزنلري، اونينگ توركي تيل نينگ سوزلر فونيتيكي، چقور و نازك معنالري همده شاعرنينگ ظريف تويغو و كينچينمه‌لري قاله بيرسه، اونينگ كينگ تخيل عالمي‌ني تصويرلش و بيان ايتيشده قنچه‌لر اويغون و قوله‌ي ايكنليگي حقيده سوزيوريتيليب، انيق مثاللر آرقه‌لي ايضاحلنه‌دي. عيناً شو اساسده، او توركي شعريت نينگ اينگ قديمي نمونه‌لري بولميش «ديوان» ده‌گي شعري مثاللرني وزن و بديعي صنعتلري يوزه سيدن عالمانه تحليل و تفسير قيله‌دي. تيلماج بولر بيلن چيگره‌لنمه‌ي، اثرنينگ ايكينچي جلديده بو حقده ينه ده كينگراق و به تفصيلراق سوز يوريتگن ليگيني تأكيدله‌يدي.
تيلماج «فارسچه ترجمه ني تيارلش» عنوانلي قسميده بو آغير ايش نينگ قنده‌ي باشلنگنليگي همده ايش متودي حقيده معلومات بيره‌دي.
دكتور محمدزاده صديق ترجمه ايشيده معلم رفعت نشر ايتگن عربچه متن، باسيم آتالاي نينگ توركچه ترجمه سيدن فايده‌لنگن. اينيقسه، باسيم آتالاي نينگ ترجمه‌سي بولمه‌گنده، فارسچه ترجمه يخشي و قانيقرلي چيمس ايدي، دييدي، او.

بو ترجمه‌ني هرتامانلمه و چقور اورگه‌نيب چيقيش، اصل عربچه متن و اوزبيكچه ترجمه سي بيلن ساليشتيريش كوپ وقت و تيرن بيليم طلب قيله‌دي. بو ايشني حرمتلي لغتچي تيلشناس عالملريميز وقتي بيلن بجره‌ديلر، ديگن اميدده‌ميز. شونگه قرهمه‌ي، بو ترجمه حقيده اينگ مهم بيلگي‌لري حقيده ايريم فكر و معلوماتلرني ايتيب اوتيشني لازم ديب، بيله‌ميز:
1. ترجمه توليق، جوده سيليق و اوقووچيلرگه توشونرلي قيليب عملگه آشيريلگن؛
2. برچه سوزلر تلفظي لاتين الفباسي همده عرب حرفلريده انيق قيليب كورستيلگن؛
3. متنده‌گي برچه مثاللر ترانسكرپشن قيليب بيريلگن. بو بيلن متنده‌گي هرقنده‌ي مثالني اوقووچيلر بيملال توزوك اوقيشلري ممكن بولگن؛
4. برچه مثاللر اول سوزمه- سوز ترجمه قيلينيب، كيين تفسير و ايضاح قيلينگن؛
5. كوپلب تيلماجلر جمله‌دن باسيم آتالاي ترجمه‌لريده‌گي شبهه‌لي اورينلرني، محمدزاده صديق امكان قدر انيقلب، توزه‌تگن. اولرني اثرنينگ ايكينچي جلديده، تعليقاتده كيريتگن؛
6. تيلماج معلم رفعت نشر ايتگن اصل عربچه متنده‌گي خطالر و ناانيقليكلرني هم امكاني باريچه توزه‌تيب، تعليقات قسميگه كيريتگن؛
7. ترانسكرپشن و سوزلرنينگ تلفظيني كورستيشده تيلماج اوز آنه تيلي بولميش آذرچه ايمس، بلكه توركي خاقانيه شيوه‌سيني اساس قيليب آلگن. بو ايجابي ايش بولگن البته. چونكه «ديوان» ده‌گي سوزلرنينگ تلفظي بوزيليشي نينگ آلدي آلينگن؛
8. تيلماج برچه ايضاحلر و تعليقاتني اثرنينگ ايكينچي جلديده بيرگن؛
9. تيلماج سوزلرنينگ اينديكسي‌ني تلفظ اساسيده توزيب، اولرني هم ايكينچي جلدگه كيريتگن؛
10. تيلماج نينگ يازيشيچه، او آتلر ترجمه سيده قيينلمه‌گن. بيراق فعللر ترجمه سيده انچه قيينلگن. چونكه فعللر درجه سينينگ نازك حالتلري (بير، ايكي و اوچ درجه لي متعدي فعللر) همده كيله‌سي اوتميش زمان و كينگ اوتميش زمان كبي زمان تورلري نينگ معادلي فارسچه ده بولمه‌گن. بنابرين، او نيچه كمكچي فعل و يا عباره و جمله‌لردن فايده‌لنيب، بو ظريف و انيق توركي توشونچه‌لرني افاده‌لگن؛ مثال اوچون، آذرچه توركيده «بيجديردي» و اوزبيكچه توركيده «قولتتيردي» يا «ييقيتتيردي» دييله‌ديگن «اِربَتّي» فعلي فارسچه ده بونده‌ي ترجمه بولگن: «او، درخت را در معرض برانداختن قرار داد و برانداخت».
شوندهي قيليب، دكتور حسين محمدزاده صديق «ديوان لغات التورك» ني فارسچه گه توليق و چيرايل قيليب اوگيريب، اولكن ايشني بجرگن. بيز بو نده، نشريه و مقاله نينگ چيكلنگن امكاناتي گه كوره ترجمه نينگ فقط ايريم مهم خصوصيتلرينيگينه ايسلب اوتديك خلاص. علاقمندلرني اثرنينگ اوزيني بيواسطه اوقيشگه چارله‌يميز. بو ترجمه هر قندهي تحسينگه لايق و بيز استادني چين كونگيلدن قوتله‌يميز. 
قلديرغاچ نثري توپلم
افغانستانده‌گي معاصر اوزبيك ادبياتيده شو پيتگچه كوپراق شعريت رواجلنيب كيلماقده و نثرده مشق قيله‌ديگن اديبلر كم. شو جهتدن دكتور شفيقه يارقين نينگ «ينه كورگونچه» ناملي نثري حكايه‌لر توپلمي كته ايجابي حادثه دير.
دكتور شفيقه يارقين تانيقلي عالم، مترجم و ايكي تيلده- اوزبيك و دري تيللريده شعرلر يره‌تووچي شاعر. توپلمده‌گي حكايه‌لر، او نثرده هم موفقيتلي ايجاد قيله‌ياتگنيدن دلالت بيرهدي. 
حكايه‌لرده طرفه حالتلر، قهرمانلرنينگ خطِ حركتلري، درد و اضطرابلري بياني طبيعي دير. افغانستانده عادي كيشيلر اينيقسه عياللرنينگ آرزو- ارمانلري يير يوزيده‌گي برچه عياللرنيكيديك ايزگو و بيغبار بولسه ده، ليكن اولر ناتينج جمعيتده چيلپرچين بوليشي، برادركُشليك اوروش مشقتي قيز و عياللر باشيگه سالگن اَيريليق و جبر و جفالر مهارت بيلن تصويرلنگن.
يازووچي افغانستان اوزبيكلري نينگ تاريخي خاطره سيني عكس ايتتيريشگه هم اعتبار قره‌تگن. «ينه كورگونچه» حكايه‌سي قهرماني تيمور اوغليگه «بابر» نامي قوييلگنيدن قووانيب: «قني ايدي اوغليميز هم بابرشاه‌ديك اتاقلي شاعر بولسه!» دييدي.
بوندهي اورينلر توپلمده ينه ده كوپَيتيريلسه يخشي بولر ايدي؛ مثلاً، «سونگي يول» حكايه سي قهرماني «نورآي» حقيده: «اگر او يشَگنيده زيبالنسا و نادره بيگم كبي شاعره بوليب، اوز خلقي افتخاريگه ايلنيرميدي» دييش ممكن.

توپلم افغانستان اوزبيك تيلي نينگ بايليگي، ادبي امكانيتلري كته ليگي، بو تيلده نه فقط حكايه و شعرلر، بلكه ييتوك نمايشنامه، قصه و رمانلر هم يره‌تيش ممكنليگيني اثبات قيله‌دي. 
مؤلف و اوقووچيلرني افغانستان اوزبيك ادبياتيده آلغه تشلنگن قدم بولگن «ينه كورگونچه» توپلمي نشري بيلن صميمانه قوتله‌يميز.


غلام كريم 
اوزبيكستان يازووچيلر اويوشمه‌سي اعضاسي

 

نوشتن دیدگاه


تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید