مولف: ملا عبدالله زنوزی - تورکجه‌یه چئویرن: دکتر حسین محمدزاده صدیق.
اؤن سؤز
فلسفه‌چیلریمیزین عربجه و فارسجا یازدیقلاری فلسفی اثرلری تورکجه‌میزه قازاندیرماق و ئوز مالیمیز ائتمک، قارشیمیزدا دوران مهم وظیفه لردن بیریسی دیر. البته دیلیمیزده یازیلان فلسفی متنلر آز دگیلدیر و تورکجه‌میز بو باخیمدان دا غنی و وارلی بیر دیلدیر. و لاکین، فلسفه چیلریمیزین عربجه و فارسجایا آلیشدیقلاری ایچون، اونلارین ایشلتدیکلری چوخلو ایلاهی فلسفه اصطلاحلاری قارشیسیندا، تورکجه‌میزده، گنج نسلیمیزین یئنی و رنگارنگ طلباتینا اویغون، یئنی سؤزجوکلرو اصطلاحلاردا تاپیب، و یا وضع ائدیب ایشلتمه لییک.
حکیم زنوزی‌نین «منتخب خاقانی» اثری‌نین بیرینجی فصلینی ائله بو مقصد ایله تورکجه‌میزه چئویریرم. تاپدیغیم و یا وضع ائتدیگیم فلسفی اصطلاحلار و سؤزجوکلرین آشاغیدا سیاهه سینی تقدیم ائدیرم. اوخوجو حکیم زنوزی‌نین ییغجام و درین سؤزلرینی باشا دوشمک ایچون، بو سیاهه‌نی یاخشی ئویرنمه‌لیدیر. اثری، من چوخ دقت ایله ترجمه ائتمیشم و تهراندا چاپ اولان فارسجا متنین، مصحح «مایل هروی» طرفیندن تصحیح یوخ، بلکه تغلیط اولونماسینا باخمایاراق، حکیم زنوزی نین ئوز الیازماسی و باشقا اثری «لمعات الهیه» یاردیمی ایله، ان دوغرو اوخونوشو تاپیب ترجمه ائتمیشم. اومید ائدیرم کی بو آخساق آددیم باشقا فلسفی اثرلریمیزین دیلیمیزه قازاندیریلماسی ایچون بیر باشلانغیچ ساییلسین.
اسکی فلسفی اصطلاحلاریمیزین یئنی قارشیلیقلاری
آهنگ : اویوم
تذوت : ئوزه کلیک
ابدی : سونراسیز
ترجح : ده‌یرلنمه
ازلی : ئونجه سیز
ترجح بلامرجح : ده‌یرلندیر نسیز
استعداد : چیخاریق ده‌یرلنمه
الله : تانری
تسلسل: زنجیرلمه
امتناع : اولاسیزلیق
تعیّن: گؤرونوشمه
امکان : اولاسیلیق
تقدم: قاباقلانما
انفصال: آیریلما
تقرر: دورقارلیق
اولویت : قاباقجالیق
تناقض : قارشیدلیق
بالذات : ئوزوللو ـ ئوزکلی
ثبوت : تانیتلیق
بالفعل : ائدیملی
ثلث: اوچلوک
بالقوه: گوجوملو
جماد: دونموش
بالغیر: باشقالی
جهت: یؤن
بحث: سؤیلم
حادث: اولوشلو
تأخر: سونلانما
حدوث : اولوشلوق
تـأمل: دوراخساق
حصول: اولایلیق
تجوهر : ایچه‌ریک‌لیک
حُکم: یوکوم
خارج: دیش
مرحله: دؤنه
دَور : دؤنگه
مطابقت: اویغونلاشماق
رجحان : ئونجولوک
ممتنع : اولاسیز
ذات : ئوزول ـ ئوزه‌ک
ممتنع الوجود : اولاسیزوارلیق
شیئت : زادلیق
ممکن: اولاسی
ضرورت : گرکلیک
ممکنات: اولاسیلار
عدد : سای
ممکن الوجود: اولاسی وارلیق
عدم : هئچلیک ـ یوخلوق
مقدمه : باشلیق
علم : بیلیم
معدومیت: یوخ اولما
عینیت : گؤرونوش
مکیف : ئوزللنمه
عینی : گؤرونن
موجود : واراولان
غیر : باشقا
موجودیت : واراولما
فصل : بؤلوم
نفس: ئوزلوک
فعلیت : ایشلک‌لیک
نقیض : قارشید
قدیم : اسکی
نور : ایشیق
کُنه : ایچه‌ریک
واجب‌الوجود : واجیب وارلیق
کیفیت: ئوزللیک
واقع: اولای
ماهیت : ئوزه‌ک
وجوب: گرکلیک
متکلم: کلام‌چی
وجود: وارلیق
متناقض: قاراشیدلی
وقوع : اولوش
محمول: گؤتوره‌ن
هویت : ئوزلک‌لیک
مرجح : ده‌یرلندیرن
دکتر ح. م. صدیق
بیرینجی بؤلوم
واجیب وارلیغین ئوزوللو اثباتیندادیر و بیر نئچه باشلیقدان اولوشور.
بیرینجی باشلیق:
أوچلوک ماده‌لری: گرهکلیک، اولاسیزلیق و اولاسیلیق بیانیندادیر.
بیل کی گرکلیک، وارلیق موضوعو ایچون گؤتوره‌نین اثبات گره گیدیر، ایسته‌ر گؤتوره‌ن، وارلیق و ایستهرسه وارلیق دیشی اولسون. اولاسیزلیق، موضوع ایچون گؤتوره‌نین اثبات ائتمه‌مه گره گیدیر، ایسته‌ر وارلیق و ایسترسه وارلیق دیشی گؤتوره‌ن اولسون.
اولاسیلیق ایسه گؤتوره‌ن اثباتی گره‌گی نین اولماماسی و موضوع ایچون اونون اثبات ائدیلمه‌مه‌سیدیر. ایسته‌ر گؤتوره‌ن وارلیق، و استه‌رسه وارلیق دیشی اولسون
ولاکین کلام بیلیمینده، گرهکلیک، وارلیق گره‌گیدیر، اولاسیزلیق یوخلوق گره‌کی، و اولاسیلیق، وارلیق گره‌گی‌نین یوخلوغوو یوخلوقدور. بو، آدی کئچن معنالارا، بیرده‌یر ایله «ماده‌لر» و باشقا ده‌یرایله «یؤنلر» آدی وئریلیر.
آچیقلانماسی بئله دیرکی ئوزولونده و اولوشوندا موضوعون گؤتوره‌ن ایله ایلگیسی، یوخاریداکی ئوزللیک‌لرین بیریسینه ئوزللنمه سیدیر. میثال ایچون، حیوانلیغین انسان ایله ایلگیسی، اصلینده، گرکلیک ئوزللیگی ایله ئوزللنمیشدیر و حیوانلیغین دونموش ایله ایلگیسی ئوزولونده، اولاسیزلیق ئوزللیگی ایله ئوزللنمیشدیر و یازیچیلیغین انسان ایله ایلگیسی انسانین اولاسیلیق ایله ئوزللنمه‌سیدیر.
و بو ئوزللنمیش ئوزللیکلره، ئوزوللنمیش ئوزللیکلر اولدوقلارینا گؤره، «قضیه‌لر ماده‌لری» دئییلیر و عاغیل یانیندا گؤتوره‌نین موضوع ایله ایلگیسی، أوچلوک ئوزللیک‌لری ایله ئوزللنمه‌سیدیر و بونا گؤره‌ده «قضیه‌لر یؤنلویی» آدلانیر.
و یؤنلر، گاه ماده‌لر ایله اویغونلاشیر. و بو حالدا، یوکوم دوزدور و گاه دا جوره ـ جوره اولور و بو حالدا یوکوم آدلانمیش و یالان اولور. اما بیل‌کی ماده‌لربو أوچ معنا ایله حدود لانیر. و یؤنلر بو أوچ معنا ایله حدود لانمیرلار و بلکه باشقا یؤنلرده، قضیه‌لرده ده‌یرلیدیر و میزان بیلیمینده گئنیشجه سینه آچیقلانمیشدیر.
ائله بورادان آنلاشیلیرکی واجیب وارلیق ایچون وارلیق گره کیر، یعنی وارلیغی اوندان آییرماق اولماز.
و اولاسیز وارلیق ایچون، یوخلوق و هئچلیک گرهکیر. یوخلوغو اوندان آییرماق اولماز. و اولاسی وارلیق ایچون ایسته‌ر وارلیق و ایستهرسه یوخلوق گره‌کمر.
وارلیغین هر بیر شئی ایچون ایلگیسی، ئوزولونه گؤره، یا واجیب وارلیقدیر، یا اولاسیزی وارلیق و یا اولاسی وارلیقدیر. بو معنالار تک بیر شئیده توپلانا و همده بیر شئی بو معنالاردان بوشالا بیلمز. بلکه بونلارین بیریسی ایله ئوزه‌للنمه لیدیر.
اودورکی دئییرلر بو معنالار آراسیندا، گئرچک آیریلما ثابتدیر. نئجه‌کی جوت و تک آراسیندا گئرچک آیریلما واردیر. بئله‌کی، نه توپلانار و نه‌ده بوشالار. بلی، وارلیقدا ایکی گئرچک آیریلما واردیر. نئجه‌کی گئرچک آیریلما أوزو و ایکی لیک بیر آز دوشونمه ایله بلله‌نر.
ایکینجی باشلیق
واجیب وارلیق و اولاسیز وارلیغین بؤلوملری.
بیل کی هم واجیب وارلیق و همده اولاسیز وارلیق، ایکیه بؤلونور بیرینجی‌سی ئوزوللو، ایکینجی‌سی باشقالی وارلیقدیر.
ئوزوللو واجیب وارلیق، اودورکی وارلیق اونون ایچون گرهکیر. ئوز ئوزولونه گؤره، بوتون آرتیق یؤنلر، ده‌یرلر و حیثیه‌لردن قیراق، «حقیقیه» اولسون یا او یؤنلر و ده‌یرلر و حیثیه‌لر «ثبوتیه» اولسون و یا «سلبیه» اولسون و یا «تعلیلیه» و یا «تقییدیه» اولسون، حتی اگر او یؤنلر و ده‌یرلر او ئوزولون اولوشوکیمی، او ئوزول اولموش اولسون. آراشدیرما و دلیل گتیرمه اقتضا سینجا، ئوزولونده واجیب وارلیغین معنا حققی بودور. نئجه کی گله‌جک سؤیلم‌لرده، آیدینلا شاجاقدیر: دیللرده و چوخ علیملر آراسیندا سؤیله‌نن سهو دیر.
باشقالی واجیب وارلیق ایسه اودورکی اونون وارلیق گره‌گی باشقاسیندان گلسین و بودا «فیاضه علّت» دیر. ایسته‌ر باشقا علّتلره‌ده محتاج اولسون، ایسته‌ر اولماسین.
ئوزولونده اولاسیز وارلیق اودورکی، بوتون یؤنلر و حیثیه‌لردن قیراق، ئوزولونه گؤره، ایسته‌ر محض تقدیری ئوزول و ایستهرسه یالنیز فرضی ئوزول اولسون، گره‌کی یوخلوق و هئچلیک اولسون.
اولاسیز وارلیغین آراشدیرما و دلیل گتیرمه اقتضاسینجا، معنا حققی بودور. دیللرده اولان سهودیر.
و باشقالی اولاسیزی وارلیق اودورکی اونون یوخلوق و هئچلیک گره‌کی، باشقاسیندان گلسین و بودا علت یوخلوغو دور. و اولاسی وارلیق ایسه، ئوزول ایله حدودلانیر و باشقالی اولابیلمز، نئجه‌کی آیدینلاشاجاقدیر.
أوچونجو باشلیق
ئوزوللو گرکلیک و ئوزوللو اولاسیلیق، باشقالی گرهکلیک و باشقالی اولا سیزلیغا توش گله‌بیلمز.
باشقالی گرکلیک و باشقالی اولاسیزلیق، ئوزوللو اولاسیلیق دیر، ئوزوللو گرکلیک و یا ئوزوللو اولاسیزلیق دگیلدیر.
بیانی بئله‌دیرکی، اگر باشقالی گرکلیک، ئوزوللو اولاسیزلیغا توش‌گله، ئوزوللو اولاسیزلیغین ئوزوللو اولاسیلیغا دئوریلمه‌سی گره‌که جکدیر. و یا ایکی قارشید توپلانماسی ثابت اولاجاقدیر، چونکه توش گلمه‌سیندن سونرا، باشقالی گرکلیک و یا ئوزوله باخماما گره‌گی قالار و یا قالماز. بیرینجی حالدا، ایکی قارشیدا توپلانماسی و ایکینجی حالدا ئوزول دئوریلمه‌سی ثابت اولاجاقدیر. و بو بیان ایله آیدین اولورکی ئوزول گرکلیک باشقالی اولاسیزلیغا توش گله بیلمز. و گاهدا، باشقالی گرکلیک ، ئوزوللو گرک‌‌لیگه توش گلیر. او باشقالی‌نین یوخلوغو فرض ایله، یا ئوزول گرک لیک قالار و همان ئوزول گرکلیک ایله‌ئوز نفسی حدّینده وار اولار و یا اولماز. بیرینجی حالدا، او باشقالی‌نین وارلیغی و گره‌کلیگی لغو اولار. و ایکینجی حالدا گرکلی ئوزولون، اولاسی ئوزوله دئوریلمه‌سی گره‌که جکدیر و فرض ائتدیگیمیز ئوزول گره‌کلی اولمایا جاقدیر.
بئله لیکله آیدینلاشیرکی ئوزوللو اولاسیزلیق، باشقالی اولاسیزلیغا توش گله‌بیلمز.
باشقالی گرهکلیک و باشقالی اولاسیزلیق، ئوزوللو اولاسیا حدودلانیر و بونون ایچون ماحال یوخدور. چونکه ئوزوللو اولاسیلیق، ئوز وارلیغی و ئوز یوخلوغو یوخ، بلکه ئوزوللو اولاسی‌نین اقتضاسی‌نین یوخلوغوندان عیبارتدیر.
و ئوزول اقتضاسی یوخلوغو، باشقا اقتضاسی ایله آیغیری دگیلدیر. چونکه باشقا اقتضاسی یوخ، ئوزول اقتضاسی یوخلوغو قارشیدیدیر. و باشقا اقتضا قارشیدی، باشقا اقتضا یوخلوغودور، ئوزول اقتضا یوخلوغو دگیلدیر.
دؤردونجو باشلیق
اولاسیلیق، باشقالی یوخ، ئوزوللودور
بیلدیک کی‌گره‌ک‌لیک، باشقالی و ئوزللودور. اولاسیزلیق‌دا باشقالی و ئوزوللودور. ولاکین اولاسیلیق باشقالی اولابیلمز. چونکی توش گلن، یا باشقالی اولاسیلیقدیر و یا ئوزوللو اولاسی دیر، یا ئوزوللو گره‌ک لیدیر و یا ئوزوللو اولاسیزلیق دیر.
بیرینجی حالدا، باشقانین اقتضاسی، همان ئوزوللو اولاسیلیق دیر و یا اوندان باشقادیر. بیرینجی حالدا، او باشقانین یوخلوغو فرضینده، ئوزوللو اولاسیلیق قالار و یا قالماز. بیرینجی حالدا، اونون ده‌یرو اقتضاسی لغو اولار و ایکینجی حالدا، مقتضی‌نین ئوزوللو مقتضادان و از کئچمه‌سی گره‌کیری و بودا ماحال دیر و بلکه فرض خیلافی دیر. و ایکینجی حالدا، بیرینجی تردید گره‌کیری. بئله‌کی‌تک شئی، تک وارلیق ایچون ایکی اولاسیلیق ایله محتاج اولسون و بو معنا ایسه باطیلدیر. چونکی تکین اولاسیلیغی، وارلیق قبولوندا یئترلیدیر، یوخسا اولاسیلیق اولماز، بلکه هر ایکیسی بیر اولاسیلیق اولار و بو معنا ایسه فرضین خیلافینادیر. و اگر باشقالی اولاسیلیق، ئوزوللو گرهکلیک ایله شوش گلرسه، باشقالی اولاسیلیق توشوندا، ئوزوللو گرهکلیک یا قالارغی دیر و یا قالارغی دگیلدیر. بیرنجی حالدا تک اولان شئی هم وارلی اولمالیدیر و هم محتاج اولمالیدیر. چونکی اونون ایچون باشقالی طرفیندن اولاسیلیق ثبوتی گره‌کی ایچون،« خارجه علت گرهکیر و ئوزوللو گره‌ک لیگی ایچون باشقا سینا محتاج دگیلدیر و آیدیندیر که فقر و وارلی‌لیق، قارشیدلیغین ایکی یؤنونده دیرلر. و آیدیندیر که تعلیلیه حیثیه اختلافی، موضوع ئوزولو چوخلوغونا سبب اولماز. و ایکینجی حالدا ایسه مقتضی ئوزوللو مقتضادان و از کئچمه‌لیدیر و بودا ماحال دیر.
بئشینجی باشلیق
اولاسی وارلیغین نئجه‌لیگی
اولاسی وارلیق، ئوزولونه گؤره بوتون یؤنلر و زایده حیثیه لره باخمادا، وارلیق و یوخلوغون اونون ایچون گره‌کلی اولماماسیدیر. باشقا سؤزله دئسک، ئوزوللو اولاسی اودورکی، ئوزولونون نفسی، ئوزولدن ائشیکده بوتون ایشلره باخمادان، نه وارلیغی اقتضا ائدر و نه‌ده یوخلوغو اقتضا ائدر، نه وارلیقدان اولاسیزلیق ائدر و نه‌ده یوخلوقدان اولاسیزلیق ائدر.
بورادان‌دا آیدین اولورکی اولاسیلیق درجه‌سی اولاسیلاردا، اونلارین وار اولمالاری و یوخ اولمالاریندان قاباقدیر. اما بیلمک گره‌کیرکی بو قاباقجالیق اولوشدا دگیلدیر، عاغیل دوراخساغیدیر.
اولاسیلیغین واراولمایا ویوخ اولمایا قاباقجالیق آنلامی بودور. یوخسا ئوزهکلر وار اولمادان قاباق دورقارلیق، ایچه‌ریک‌لیک، تانیتلیق و ئوزه‌ک‌لیک ایله ثابت لشمه‌میشلر و او دؤنه ده اولاسیلیغا دورقارلیق و ایچه‌ریک‌لیک ایله موصوف اولموشلار و وارلیق ایله موصوف دگیلدیرلر. چونکه او ئوزه‌کلرین دورقارلیق و ایچه‌ریک‌لیک لری وار اولمادان ئونجه یا ائشیکده‌دیر و یا ذهنده‌دیر. و آیدیندیر که ائشیکده‌دیر و اولایلیق اولمادان ذهنیت دوشونوله بیلمز و اولایلیغین آنلامی، وارلیق آنلامی کیمیدیر. پس ئوزه‌کلرین ئوزه‌ک‌لیک و ایچه‌ریک‌لیک لری اولاسیلارین دورقارلیق و تانیتلیق اوللایلیغین یؤنو اولمادان اولماز.
کسین یوخلوق حالیندا ئوزهکلر ایچون ئوزه کلیک یوخدور، یالنیز تقدیر و فرض واردیر. نئجه‌کی ئوزهکلر اولاسیزلیقدادا یالنیز تقدیرلی و خالیص فرضدیر.
بورادان‌دا آیدین اولورکی اوللاسیلیق ئوزهکلری ئوزلوکلری حدینده یالنیز ابهام، هلاکت، قارانلیق و باطیل لیک‌دیر. اونلارین ایشلک لیک و ثابت‌لیگی و ایشیقلیلیغی، گؤرونن ئوزلک‌لیک و وارلیق ایشیقلاری ایله دیرکی ایشیقلار قایناغی و سیرلر معدنی و ئوزکلیک‌لر و ایشلک لیکلر باشلانغیجیندان قایناقلانیرلار. بو اینجه سؤزه تانری دیلیند ه قرآن صحیفه‌سینده بئلته اشاره اولونور:
کُلُّ شئی هالِکُ اِلاّ وَجهَهُ[1]
بیرجه دوشون کی بورادان «اعتزال» مذهبی باطیل اولور. چونکه اونلار یوخلوغا یوروین اولاسیلارین ثبوتونا قایل اولموشلار و اونلار ایچون، ائشیکده وارلیقدان ئونجه تانیتلیق و اولوشدا ایچه‌ریک‌لیک خیال ائتمیشلر. و بئله خیالا دوشموشلرکی اولاسیلار ئوزه‌ک لری، ئونجه‌سیز ثابته‌لردیر و بعضی چیرکین مفسده‌لر ثبوتوندا یوخ، وارلیقداقاینایان علته محتاج دیرلار.
آلتینجی باشلیق
ئوزوللو قاباقجیللیق باطیلدبر
ئوزوللو قاباقجیللیقدان مقصد، اولاسی ئوزه‌ک وارلیق و یا یوخلوغون قاباقجیللیق و ئونجولوگونو اقتضا ائدرسه، همان قاباقجیللیق و ئونجولوکده وار و یا یوخ اولمالیدیر.
بئله‌کی اولاسیلی ئوزهکلر، ئوز ئوزلوگو حدّینده، زادلیق، ایچه‌ریک‌لیک و دورقارلیقلاری یوخدور. اونلارین ئوزهکلری، یالنیز تقدیری و خالیص فرضدیر. نئجه‌کی آیدینلاشدی، اولمایان و خالیص یوخ‌زادی، نئجه خیال ائتمک اولار؟ ئوزللیکله، ثبوتیه صیفتی اقتضاسی کی قاباقجیللیق و ئونجولوک اونلادیر. و حالبوکی ثبوتیه صیفتی اقتضاسی دیر نئجه یوخ ایچون ثابت اولابیلر؟ بو، مسلّم اولموش و آیدین دیرکی زادی فرعی‌زاده ایچون ثبوت ائتمه، اونون ایچون ثبوت ائدیلمیش اولور.
باشقا دلیل، «لمعات الهیه» ده اقامه ائتمیشم. کلام کیتابلاریندا آیری دلیللرده واردیر.
یئدینجی باشلیق
علّتین نئجه‌لیگی
اولاسی‌نین عّلته احتیاجی نین سببی، یالنیز اولاسیلیق دیری، اولوشلوق دگیلدیر، اولاسیلیق ایله اولوشلوق‌دا دگیلدیر، اولوشلوق شرطلی اولاسیلیق‌دا دگیلدیر.
بو أوچ یولون هر بیریسی ایچون، کلامچیلار آراسیندان اینانانلار واردیر.
ئوزوللو قاباقجیللیغین پوچاچیخاریلماسیندان آیدین اولورکی اولاسی ئوزه‌ک لرین وارلیق و یوخلوغا گؤره نسبتی، بیردیر. پس، هر اولاسی‌نین سؤز یوخ‌کی، ایکی طرفی مساوی دیر. و ایکی طرفی‌نین مساوی اولماسینی گؤرمه، اولوشلوغا باخمادان،« بلکه اولوشلوق یوخلوغونو فرض ائتمکله، مساوی اولان ایکی طرفین بیری‌نین باشقاسی‌نین ایستگینده اولماسینا یئترلیدیر. بو ایسه، چوخ آیدین و آچیقدیر. بوندان باشقا، بئله اولمازسا، ده‌یرلندیر نسیز ثابت اولار. و اونون ماحال اولاسی‌دا فیطری دیر. عالیملر آراسیندان، کیمسه ایسه، اونون ماحال اولماسیندان ساری ساواشمیر. گرچی دوز دوشونولورسه، ده‌یرلنمه‌ده، ایکی قارشیدین بیر یئرده توپلانماسی گرهکیر.
پس، اولاسی، اوناگؤره‌کی اولاسی‌دیر، ده‌یرلندیرن وعلّت ایسته‌ییر. ایستر اولوشلو اولسون او ایستر اسکی اولسون، ایستر اولوشلولوق اونونلا گؤرونسون و یا یوخ. بوناگؤره‌دیرکی اولاسیلیغا بیلیم، افتقارا بیلیم دئمکدیر. نئجه‌کی تامّه علّته تام بیلیم ایچون ده، معلولون ئوزه للیگینه بیلیم گرهکیر. معلول، تامه علّت ئوزه‌للیگینه، تام بیلیم ایچون گرهکلیک ایسته‌ین دگیلدیر، بلکه مطلقه علّت ایچون تام بیلیمه گره کلیک ایسته‌ین‌دیر.
پس، اگر معلول اولاسیلیغی افتقار اولارسا، و یا هر ایکی معلول أوچونجو علّت اولارسا، اولاسیلیغا بیلیم، مطلقه علّته بیلیم حساب اولونور بو، افتقار ئوزه‌للیگینه بیلیم دگیلدیر. و هابئله، اولاسیلیغا بیلیم، اوچونجو علّته گؤره، افتقارا بیلیم ساییلیر. بو، اولاسیلیغا بیلیم دگیلدیر.
[1] ـ قصص /88