بینابدان گلن سس
یکشنبه, 14 فروردين 1401
بینابدان گلن سس (مقاله منتشر شده درگاهنامه بناب‌شناسی، شماره ۱)   دکتر ح. م. صدیق  ... ادامه مطلب ...
IMAGE داستان های حماسی کوراوغلو
یکشنبه, 14 فروردين 1401
کوراوغلو   داستان های حماسی کوراوغلو با مقدمه و نظارت فنی دکتر ح. م. صدیق انتشار... ادامه مطلب ...
شماره 12: «مرا ببوس»، «گل اوپ منی» و «آچیل سحر» ترانه لری نین شاعرلری
یکشنبه, 11 ارديبهشت 1401
«مرا ببوس»، «گل اوپ منی» و «آچیل سحر» ترانه لری نین شاعرلری دکتر ح. م. صدیق «مرا... ادامه مطلب ...
پیشگفتاری بر دیوان همای مشکینی
یکشنبه, 14 فروردين 1401
مقدمه   آن چه زیر دست خواننده است، مجموعه ی اشعاری است از شاعری متعهد، متدین و... ادامه مطلب ...
IMAGE اعطای نشان عالی خدمت به دکتر حسین محمدزاده صدیق
پنج شنبه, 30 فروردين 1397
پنجشنبه 17 اسفند 1396 مراسم جشن با شکوه استقلال کانون مردم‌نهاد وکلای دادگستری در... ادامه مطلب ...
IMAGE اهمیت چاپ جدید سنگلاخ در موضوع اشعار ترکی و فارسی
جمعه, 03 دی 1395
(پژوهشنامه‌ی خاورشناسی نسخه (شش‌ماه نامه)، ج 16، ش 42، سال 2016 م.) دوچنت دکتر اسرافیل... ادامه مطلب ...
IMAGE مصاحبه‌ی شمس نگار با دکتر ح. م. صدیق به مناسبت سال یونس امره
چهارشنبه, 30 فروردين 1396
سؤال اول: با توجه به این که یکی از موارد مورد پژوهشی و کتب منتشره حضرتعالی درحوزه... ادامه مطلب ...
IMAGE مصاحبه با دکتر ح. م. صدیق، ترکی‌پژوه و محقق خستگی‌ناپذیر
پنج شنبه, 21 مرداد 1395
چندی پیش در آستانه‌ی نمایشگاه بین المللی کتاب تهران (اردیبهشت 1395) مصاحبه‌ای با... ادامه مطلب ...
IMAGE انتشار مجموعه شعر «آنا تبریز» سروده رامین عسکریان
شنبه, 23 دی 1396
مجموعه شعر «آنا تبریز» سروده‌ی دکتر رامین عسکریان با مقدمه‌ی دکتر ح. م. صدیق توسط... ادامه مطلب ...
IMAGE انتشار مجموعه شعر «باشینی اوجا توت ائینالی داغیم» سروده بهمن پورباقری
چهارشنبه, 20 دی 1396
مجموعه شعر «باشینی اوجا توت ائینالی داغیم» سروده‌ی بهمن پورباقری (حسرت) در 96 صفحه... ادامه مطلب ...
IMAGE Nəsiminin məzhəb, məslək və milli mənsubiyəti
جمعه, 15 آذر 1398
Qeyd. Dekabrın 5-də Bakıda "Nəsimi 650: haqqın carçısı" mövzusunda beynəlxalq elmi-praktik konfrans keçirilib. Həmin konferansda Prof.... ادامه مطلب ...
Nəsiminin Qəzəlinin Şərhi
جمعه, 17 آبان 1398
Nəsiminin Qəzəlinin Şərhi   Prof. Hüseyn M. Sədiq – f.e.d Tehran Pedaqoji İnstitutunun pensiyaya çıxmış professoru    ... ادامه مطلب ...
IMAGE کلمه قصار استاد دکتر ح. م. صدیق (در مواجه با بداخلاقان)
شنبه, 04 آبان 1392
در مواجهه با افراد و گروه هایی که هتاکی و بی ادبی و بداخلاقی خط مشی آنان است باید... ادامه مطلب ...
نگرشهای تو زندگی‌ات را رقم می‌زند
جمعه, 11 مرداد 1392
وقتی بشارتی نیست - 50 -  زماني كه انسان متوجه شود راهي كه در زندگي پيش روي او است،... ادامه مطلب ...
IMAGE دانلود دکلمه‌ی غزلی از حکیم محمد فضولی
شنبه, 15 فروردين 1394
شعر فارسی: حکیم ملا محمد فضولی ترجمه ترکی: حسین دوزگون - دکلمه: شاهرخ نخعی حجم: 5... ادامه مطلب ...
IMAGE دانلود موسیقی مکتب مولویه - نی‌نوازی
دوشنبه, 17 آذر 1393
دانلود نی‌نوازی صوفیان مولویه حجم 10 مگابایت DOWNLOAD برای موارد بیشتر اینجا کلیک... ادامه مطلب ...
IMAGE ترجمه‌ی منظوم ترکی چند شعر امام خمینی (ره)
یکشنبه, 30 فروردين 1394
اشعار امام خمینی (ره) توسط دکتر حسین محمدزاده صدیق در سالهای  1368 تا 1370 ترجمه... ادامه مطلب ...
IMAGE ابو العلاء معرّی‌نین «فخریّه» قصیده‌سی‌نین تورکجه ترجمه‌سی
پنج شنبه, 29 اسفند 1392
دوقتور ح. م. صدیق عرب ادبیاتینا چوخ قدیم زمانلاردان رغبت بسله‌میشدیر. من اؤزۆم 1346... ادامه مطلب ...
IMAGE حبیب ساهر، حسین دوزگونون باخیشیندا
سه شنبه, 04 ارديبهشت 1397
نعمت مسگری حبیب ساهر چاغداش دورده بلکه ده آذربایجانین ان بؤیوک، ان گوجلو، ان... ادامه مطلب ...
IMAGE تحلیل فولکور در آثار دکتر صدیق (‌از دیدگاه زبان و محتوا) - قسمت دوم
یکشنبه, 14 دی 1393
فاطمه بهرامی صالح قصه های کچل    این مجموعه که به نام دنیای قصه‌ی بچه‌ها چاپ شده... ادامه مطلب ...
IMAGE مشروطیت دؤنمینده فعالیت گؤسترن نسیم شمال
پنج شنبه, 16 مرداد 1393
دکتر ح. م. صدیق ملک الشعرای بهار بیر شعرینده دئییر: احمدای سید اشرف خوب بود،... ادامه مطلب ...
IMAGE یک روز در خاف (سفرنامه) قسمت چهارم
چهارشنبه, 11 تیر 1393
دکتر ح. م. صدیق فولکلورپژوه خافی دوستان همراه، عصر ساعت 7 از نگهبان موزه‌ی... ادامه مطلب ...
IMAGE مخزن الاسرار نظامی با ترجمه‌ی منظوم ترکی ابوالفضل حسینی (حسرت)
سه شنبه, 07 بهمن 1393
مثنوی «مخزن الاسرار» اثر نظامی گنجوی با ترجمه‌ی منظوم ترکی «دکتر سید ابوالفضل... ادامه مطلب ...
IMAGE منتخب الخاقانی فی کشف حقایق عرفانی (بیرینجی بؤلوم)
یکشنبه, 26 آبان 1392
مولف: ملا عبدالله زنوزی - تورکجه‌یه چئویرن: دکتر حسین محمدزاده صدیق. اؤن سؤز... ادامه مطلب ...
IMAGE سخنرانی دکتر ح. م. صدیق پیرامون ادبیات عاشیقی آذربایجان در فرهنگسرای مهر
شنبه, 25 مهر 1394
فرهنگسرای مهر در اولین جلسه سلسله برنامه های جستاری در موسیقی به بررسی تخصصی... ادامه مطلب ...
IMAGE سنگلاخ، گنجواژه‌ی امیر علیشیر نوایی
شنبه, 25 بهمن 1393
متن سخنرانی دکتر حسین محمدزاده صدیق در همایش امیر علیشیر نوایی. مشهد مقدس،... ادامه مطلب ...
سالشمار زندگی استاد شهریار
شنبه, 12 مرداد 1392
در این جا سالشمار زندگی و حیات ادبی شهریار را بر کتاب می‌افزایيم. این سالشمار را... ادامه مطلب ...
شهريار و بولود قاراچورلو سهند
شنبه, 12 مرداد 1392
مقاله‌ی «شهریار و سهند» درباره‌ی روابط ادبی شهریار با حماسه‌پرداز بلندآوازه‌ی... ادامه مطلب ...
IMAGE «خسرو و شیرین» نظامی و «فرهاد و شیرین» امیر علیشیر نوایی
یکشنبه, 06 ارديبهشت 1394
دکتر ح. م. صدیق («سهند» هفته‌لیگیندن بیر قطعه- سال 1374) هفته‌لیگیمزده «نظامی... ادامه مطلب ...
IMAGE مراغه‌لی اوحدی و تبریزلی صائب
پنج شنبه, 03 ارديبهشت 1394
دکتر ح. م. صدیق (سهند هفته‌لیگی‌نین ادبی یازیلاری - چهارشنبه 17 خرداد 1374- شماره 257)... ادامه مطلب ...
تورکجه شعر بیلگیسی - بئشینجی درس
شنبه, 12 مرداد 1392
تک هجالي قوشغولار  بئله‌ليکله بحث لريميزده شعريميزين جوت هجالي قاليبلاري‌نين... ادامه مطلب ...
تورکجه شعر بیلگیسی - دؤردونجو درس
شنبه, 12 مرداد 1392
جوت هجالي اؤلچولو شعرلرده دوراقلار جدولي  1.     دؤرد هجالي اؤلچو: 2+2 1+3 3+1  ... ادامه مطلب ...
شرح منظوم چهل کلام
جمعه, 08 مرداد 1400
شرح منظوم چهل کلام (سروده ی حریمی) (شاعر قرن ۱۲)   هدیه ی دکتر صدیق در آستانه ی عید... ادامه مطلب ...
حسین دوزگونون شعری (شهید «ثقة الاسلام»ین خاطره‌سینه)
شنبه, 23 فروردين 1393
دوغوم (شهید «ثقة الاسلام»ین خاطره‌سینه) - 1 – اَشْهَدُ اَنَّ عَلیًّ وَلیُّ الله... ادامه مطلب ...
IMAGE عکس دسته جمعی اختتامیه همایش علیشیر نوایی
سه شنبه, 28 بهمن 1393
دکتر ح. م. صدیق عضو هیئت علمی همایش امیر علیشیر نوایی (دانشگاه فردوسی مشهد، بهمن 1393)... ادامه مطلب ...
IMAGE گزارش تصویری از کنگره جهانی جاده ابریشم در دانشگاه استانبول
جمعه, 10 آبان 1392
استاد دکتر صدیق روز پنجشنبه عصر پس از پایان کنگره جهانی جاده ابریشم واقع در... ادامه مطلب ...
IMAGE لوح تقدیر کنگره جهانی جاده ابریشم- دانشگاه مدنیت استانبول
چهارشنبه, 15 آبان 1392
لوح تقدیر کنگره جهانی جاده ابریشم دانشگاه مدنیت استانبول آبان ماه 1392 ادامه مطلب ...
IMAGE لوح تقدیر هشتمین کنگره تورکولوژی دانشگاه استانبول
چهارشنبه, 17 مهر 1392
لوح تقدیر هشتمین کنگره جهانی تورکولوژی به استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق مهرماه 1392 ادامه مطلب ...
IMAGE معرفی کتابخانه دکتر حسین محمدزاده صدیق
جمعه, 11 مرداد 1392
كتابخانه‌ی وقفی استاد، كتابخانه‌ای است كه بنیانش از سال 1334 شكل گرفت. یعنی از... ادامه مطلب ...
شماره 12: نیمه پنهان هستی
یکشنبه, 11 ارديبهشت 1401
به یاد استاد ناظر بیوک ملایی عقل ورق ورق بگشت، عشق به نکته یی رسید / طائر زندگی برد... ادامه مطلب ...
شماره 12: ناظر شرفخانه ای از نگاه دیگران
یکشنبه, 11 ارديبهشت 1401
ناظر شرفخانه ای از نگاه دیگران   زنده یاد یحیی شیدا شاعر، ادیب و روزنامه نگار... ادامه مطلب ...

دکتر ح. م. صدیق

بنا به اصل سوسوري، در همه‌ی‌ زبان‌ها خميرمايه‌ی‌[1] آوائي، يكسان است و از اندام آوائي‌ِ همانندي توليد مي‌شوند، ولي قالب‌هاي[2] آن از زباني به زبان ديگر فرق مي‌كند‌.

بررسي نظام آوائي تركي باستان نشان مي‌دهد كه اين زبان نخستين زبان فطري و طبيعي بشر بوده است‌. در اينجا به بررسي نظام آوائي شيو‌ه‌ی‌ تركي باستان، يعني شيوه‌ی‌ گؤي تورك از سه سنگياد، مي‌پردازيم‌.

كمي اختلاف قرائت آوائي‌: در تعيين ماهيت و كيفيت تلفظ فونم‌‌ها و آوا‌هاي نگاشته شده در سنگياد‌‌هاي تركي باستان، اهل فن همگي با تكيه به داده‌‌هاي زبانشناسي، با حدس و گمان و ظن‌‌هاي قريب به يقين عمل كرده‌اند‌. چرا كه اكنون كسي بر جاي نيست كه به تركي باستان سخن گويد‌. اما به هر انجام، شيوه‌‌هاي امروزين تركي، بويژه تركي اصيل ايراني، ادامه‌ی‌ منطقي تركي باستان به شمار می‌ رود‌. از اين‌رو، ما ايرانيان بهتر می‌توانيم چبود فونم‌‌هاي تركي باستان را تعيين كنيم‌.

الفباي باستاني تركي كه امروز به آن «الفباي گؤي تورك» اطلاق می‌كنيم، براساس قانون هماهنگي آوائي زبان تركي اختراع شده است. بسياري از تركي پژو‌هان و متخصصان تركي باستان، اين الفبا را «شايسته‌ترين سيستم الفبائي براي زبان تركي» می‌شناسند. اين ويژگي خود، سبب شده است كه پژوهندگان سنگياد‌هاي تركي باستان، لغات و واژه‌‌هاي اين سنگياد‌ها را به درستي قرائت كنند‌. به گونه‌ای‌ كه اختلاف قرائت ميان آنان بسيار كم و اندك است‌.

اينجا آواهاي تركي باستان را در دو گونه‌ی‌ واكه‌ها و آواك‌ها بررسي می‌كنيم‌:

در اين بررسي، در دادن امثله و شواهد براي واكه‌ها و آواك‌ها، در مقابل برخي از مثال‌ها به محل كاربرد آن‌ها در سنگياد‌ها نيز اشاره كرده‌ايم‌ و در نگاره‌نويسي الفباي كهن، سيستم آوانويسي برگزيده‌ايم. براي سهولت مراجعه، سه رمز زير رانيز به كار برديم‌:

ك ←  سنگياد كول تيگين (= گول تيگين)‌.

ب ←   سنگياد بيلگه قاغان‌.

ت ←   سنگياد تان يوقوق‌.

واك‌ها‌:

نشانه براي واكه‌ی‌ پسين‌كامي باز و كوتاه «آ A» و پيشين‌كاميِ كوتاه «أ/ ا - Ə/ E» است‌. گاه در آغاز و هميشه در پايان واژه می‌آيد‌.

« »‌: آچ (در معناي گرسنه) aç در تركي آذري‌: آج‌.

«    »‌: آداك (در معناي پا) adaq در تركي آذري‌: آياق‌.

«    »‌: بيلگه (نام و لقب در معناي دانشمند، دانا) Bilgә در تركي آذري‌: بيليجي / بيلن‌.

 

واكه‌ی‌ پيشين‌كامی ‌«اي İ» و پسين‌كامي «ئي I»، در آغاز، ميان و پايان واژه می‌آيد. در واژه‌هاي ثقيل الصامت تركي «I» و در واژه‌هاي خفيف الصامت «İ» تلفظ می‌شود‌.

« »‌: il ايل در معناي ملّت و ايل‌.

«  »‌: idi ايدي ıdı در معناي صاحب در تركي آذري معاصر[3]‌: ايه و يئيه‌.

«  »‌: Taŋri تانگري در معناي خدا در تركي آذري‌: تانري‌.

 

واكه‌ی‌ پسين‌كامي ثقيل لبي و باز اُ (o = ضمه‌ی‌ خفيفه) و واكه‌ی‌ ثقيل او (u = ضمه‌ی‌ ثقيله) كه در آغاز، ميان و پايان واژه مي‌آيد‌. در هجاي نخست صداي o ويا u مي‌دهد‌. ولي در هجاهاي بعدي صدايي مانند u دارد‌. اين نشانه اگر در هجاي نخست آيد، در هجاي بعدي حذف مي‌شود‌.

« »‌: اول ol در معناي او در تركي آذري اوْ (در متون كلاسيك‌: اول)‌.

«   »‌: اولوس ulus در معناي ملّت، در تركي آذري به همين تلفظ‌.

«   »‌: اوزون uzun در معناي دراز، در تركي آذري به همين تلفظ‌.

«   »‌: اوتوز otuz در معناي سي، در تركي آذري به همين تلفظ‌.

«    »‌: آلتون altun در معناي طلا، در تركي آذري آلتين altın‌.

 

واكه‌ی‌ پيشين‌كامي خفيف لبي و بسته‌ی او (ü = ضمه‌ي ثقيله) و واكه‌ی‌ پيشين‌كامي لبي و باز اؤ (ö = ضمه‌ي بسته) در آغاز، ميان و پايان واژه مي‌آيد‌. در نخستين هجاي واژه صداي ö و در هجاي باز پسين صداي ü مي‌دهد‌.

مانند‌:

«  »‌: اؤز öz در معناي خود، در تركي آذري به همين تلفظ‌.

«  »‌: تؤرت tört در معناي چهار، در تركي آذري‌: دؤرد‌.

«  »‌: تورك türk‌.

«   »‌: اوچون üçün ادات به معناي‌: براي، به خاطر، در تركي آذري به همين تلفظ‌.

آواك‌ها‌:

آواك ثقيل پسين‌كامي دو لبي طنين دار «ب B» كه در آغاز ميان و پايان كلمه مي‌آيد‌.

«    »‌: بودون  budunدرمعناي ملّت و مردم، در تركي آذري با تلفظ بوتون bütün در معناي تمامي و در نام‌هاي جغرافيايي با تلفظ باتان batan مانند لؤك باتان، اكباتان، آسباتان، و جز آن برجاي است‌.

«   »‌: سوب sub در معناي آب، در تركي آذري با تلفظ سو su، در فارسي با حادثه ادغام و ابدال و اسقاط به صورت آب داخل شده و در زبان‌هاي اروپائي به گونه‌ي soap بر جاي مانده است‌.

« »‌: بو bu در معناي «اين»، در تركي آذري به همين تلفظ‌.

اين نشانه در كلمات پيشين‌كامي خفيف الصامت به شكل  (ك ـ ب ـ 41) مي‌آيد‌. مانند‌:

«  »: bağ در تركي آذري‌: بيگ.

«    »‌: بيلگه Bilgə بيلیجي (ت ـ 1)‌.

«  »‌: بيز biz (ك ـ 19) ما‌.

 

آواك كَر پيوسته‌ی پيش زباني «چ  Ç» كه در آغاز، ميان و پايان كلمه مي‌آيد‌. مانند‌:

«   »‌: چؤل çöl در معناي صحرا و بيابان، در تركي آذري به همين تلفظ بر جاي است‌.

«    »‌: كيچيگ kiçig در معناي خرد و كوچك، متضاد و بزرگ، در تركي آذري به همين تلفظ بر جاي است، در فارسي دخيل و به صورت كوچك küçәk تلفظ مي‌شود‌.

 

 

حرف «د D» با تلفظ پسين‌كامي ثقيل به صورت () و با تلفظ پشين كامي خفيف به صورت () نوشته مي‌شود‌. مانند‌:

«   »‌: adak در معناي پا، در تركي آذري به تلفظ آياق‌.

«      »‌: قاتیقدی katıgdı در معناي محكم و سخت، در تركي آذري به تلفظ قاتي، در تركي خراسان به تلفظ كاتا kata اكنون بر جاي است‌.

«   »‌: آدگو adgü در معناي خوب، در تركي آذري به تلفظ «ايي» بر جاي است‌.

«  »‌: بود bod (ت ـ 4) در معناي بدن‌. در تركي آذري‌: بود bud (ران) و بدن‌.

دخيل در فارسي و عربي‌: بدن‌.



[1] Substance‌.

[2] Forms‌.

[3] در اين كتاب، « تركي آذري معاصر » را « تركي ايراني معاصر » نيز مي‌ناميم‌.

دیدگاه‌ها   

وحید
0
با سلام خدمت استاد بزرگوار و گرانقدر
روستای ما در آزربایجان شرقی واقع شده، و از آثاری که هراز چندگاهی در زیر خاکش پیدا میشه مطمعنم که قدمت زیادی داره
اسم این روستا "مروشین"Məroşin هست
تنها یک درخت در ابن روستا وجود داره، که مردم روستا اون رو مقدس میدونن
و من متوجه شدم، در زبان تورکی به این نوع درخت "مرسین" میگن.
امکانش هست که کلمه ی "مرسین"Mərsin با تغییرات آوایی، به "مروشین" تبدیل شده باشه ؟؟
(((ایمیلم درست نیست)))
پاسخ دادن

نوشتن دیدگاه


تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید