بینابدان گلن سس
یکشنبه, 14 فروردين 1401
بینابدان گلن سس (مقاله منتشر شده درگاهنامه بناب‌شناسی، شماره ۱)   دکتر ح. م. صدیق  ... ادامه مطلب ...
IMAGE داستان های حماسی کوراوغلو
یکشنبه, 14 فروردين 1401
کوراوغلو   داستان های حماسی کوراوغلو با مقدمه و نظارت فنی دکتر ح. م. صدیق انتشار... ادامه مطلب ...
شماره 12: «مرا ببوس»، «گل اوپ منی» و «آچیل سحر» ترانه لری نین شاعرلری
یکشنبه, 11 ارديبهشت 1401
«مرا ببوس»، «گل اوپ منی» و «آچیل سحر» ترانه لری نین شاعرلری دکتر ح. م. صدیق «مرا... ادامه مطلب ...
پیشگفتاری بر دیوان همای مشکینی
یکشنبه, 14 فروردين 1401
مقدمه   آن چه زیر دست خواننده است، مجموعه ی اشعاری است از شاعری متعهد، متدین و... ادامه مطلب ...
IMAGE اعطای نشان عالی خدمت به دکتر حسین محمدزاده صدیق
پنج شنبه, 30 فروردين 1397
پنجشنبه 17 اسفند 1396 مراسم جشن با شکوه استقلال کانون مردم‌نهاد وکلای دادگستری در... ادامه مطلب ...
IMAGE اهمیت چاپ جدید سنگلاخ در موضوع اشعار ترکی و فارسی
جمعه, 03 دی 1395
(پژوهشنامه‌ی خاورشناسی نسخه (شش‌ماه نامه)، ج 16، ش 42، سال 2016 م.) دوچنت دکتر اسرافیل... ادامه مطلب ...
IMAGE مصاحبه‌ی شمس نگار با دکتر ح. م. صدیق به مناسبت سال یونس امره
چهارشنبه, 30 فروردين 1396
سؤال اول: با توجه به این که یکی از موارد مورد پژوهشی و کتب منتشره حضرتعالی درحوزه... ادامه مطلب ...
IMAGE مصاحبه با دکتر ح. م. صدیق، ترکی‌پژوه و محقق خستگی‌ناپذیر
پنج شنبه, 21 مرداد 1395
چندی پیش در آستانه‌ی نمایشگاه بین المللی کتاب تهران (اردیبهشت 1395) مصاحبه‌ای با... ادامه مطلب ...
IMAGE انتشار مجموعه شعر «آنا تبریز» سروده رامین عسکریان
شنبه, 23 دی 1396
مجموعه شعر «آنا تبریز» سروده‌ی دکتر رامین عسکریان با مقدمه‌ی دکتر ح. م. صدیق توسط... ادامه مطلب ...
IMAGE انتشار مجموعه شعر «باشینی اوجا توت ائینالی داغیم» سروده بهمن پورباقری
چهارشنبه, 20 دی 1396
مجموعه شعر «باشینی اوجا توت ائینالی داغیم» سروده‌ی بهمن پورباقری (حسرت) در 96 صفحه... ادامه مطلب ...
IMAGE Nəsiminin məzhəb, məslək və milli mənsubiyəti
جمعه, 15 آذر 1398
Qeyd. Dekabrın 5-də Bakıda "Nəsimi 650: haqqın carçısı" mövzusunda beynəlxalq elmi-praktik konfrans keçirilib. Həmin konferansda Prof.... ادامه مطلب ...
Nəsiminin Qəzəlinin Şərhi
جمعه, 17 آبان 1398
Nəsiminin Qəzəlinin Şərhi   Prof. Hüseyn M. Sədiq – f.e.d Tehran Pedaqoji İnstitutunun pensiyaya çıxmış professoru    ... ادامه مطلب ...
IMAGE کلمه قصار استاد دکتر ح. م. صدیق (در مواجه با بداخلاقان)
شنبه, 04 آبان 1392
در مواجهه با افراد و گروه هایی که هتاکی و بی ادبی و بداخلاقی خط مشی آنان است باید... ادامه مطلب ...
نگرشهای تو زندگی‌ات را رقم می‌زند
جمعه, 11 مرداد 1392
وقتی بشارتی نیست - 50 -  زماني كه انسان متوجه شود راهي كه در زندگي پيش روي او است،... ادامه مطلب ...
IMAGE دانلود دکلمه‌ی غزلی از حکیم محمد فضولی
شنبه, 15 فروردين 1394
شعر فارسی: حکیم ملا محمد فضولی ترجمه ترکی: حسین دوزگون - دکلمه: شاهرخ نخعی حجم: 5... ادامه مطلب ...
IMAGE دانلود موسیقی مکتب مولویه - نی‌نوازی
دوشنبه, 17 آذر 1393
دانلود نی‌نوازی صوفیان مولویه حجم 10 مگابایت DOWNLOAD برای موارد بیشتر اینجا کلیک... ادامه مطلب ...
IMAGE ترجمه‌ی منظوم ترکی چند شعر امام خمینی (ره)
یکشنبه, 30 فروردين 1394
اشعار امام خمینی (ره) توسط دکتر حسین محمدزاده صدیق در سالهای  1368 تا 1370 ترجمه... ادامه مطلب ...
IMAGE ابو العلاء معرّی‌نین «فخریّه» قصیده‌سی‌نین تورکجه ترجمه‌سی
پنج شنبه, 29 اسفند 1392
دوقتور ح. م. صدیق عرب ادبیاتینا چوخ قدیم زمانلاردان رغبت بسله‌میشدیر. من اؤزۆم 1346... ادامه مطلب ...
IMAGE حبیب ساهر، حسین دوزگونون باخیشیندا
سه شنبه, 04 ارديبهشت 1397
نعمت مسگری حبیب ساهر چاغداش دورده بلکه ده آذربایجانین ان بؤیوک، ان گوجلو، ان... ادامه مطلب ...
IMAGE تحلیل فولکور در آثار دکتر صدیق (‌از دیدگاه زبان و محتوا) - قسمت دوم
یکشنبه, 14 دی 1393
فاطمه بهرامی صالح قصه های کچل    این مجموعه که به نام دنیای قصه‌ی بچه‌ها چاپ شده... ادامه مطلب ...
IMAGE مشروطیت دؤنمینده فعالیت گؤسترن نسیم شمال
پنج شنبه, 16 مرداد 1393
دکتر ح. م. صدیق ملک الشعرای بهار بیر شعرینده دئییر: احمدای سید اشرف خوب بود،... ادامه مطلب ...
IMAGE یک روز در خاف (سفرنامه) قسمت چهارم
چهارشنبه, 11 تیر 1393
دکتر ح. م. صدیق فولکلورپژوه خافی دوستان همراه، عصر ساعت 7 از نگهبان موزه‌ی... ادامه مطلب ...
IMAGE مخزن الاسرار نظامی با ترجمه‌ی منظوم ترکی ابوالفضل حسینی (حسرت)
سه شنبه, 07 بهمن 1393
مثنوی «مخزن الاسرار» اثر نظامی گنجوی با ترجمه‌ی منظوم ترکی «دکتر سید ابوالفضل... ادامه مطلب ...
IMAGE منتخب الخاقانی فی کشف حقایق عرفانی (بیرینجی بؤلوم)
یکشنبه, 26 آبان 1392
مولف: ملا عبدالله زنوزی - تورکجه‌یه چئویرن: دکتر حسین محمدزاده صدیق. اؤن سؤز... ادامه مطلب ...
IMAGE سخنرانی دکتر ح. م. صدیق پیرامون ادبیات عاشیقی آذربایجان در فرهنگسرای مهر
شنبه, 25 مهر 1394
فرهنگسرای مهر در اولین جلسه سلسله برنامه های جستاری در موسیقی به بررسی تخصصی... ادامه مطلب ...
IMAGE سنگلاخ، گنجواژه‌ی امیر علیشیر نوایی
شنبه, 25 بهمن 1393
متن سخنرانی دکتر حسین محمدزاده صدیق در همایش امیر علیشیر نوایی. مشهد مقدس،... ادامه مطلب ...
سالشمار زندگی استاد شهریار
شنبه, 12 مرداد 1392
در این جا سالشمار زندگی و حیات ادبی شهریار را بر کتاب می‌افزایيم. این سالشمار را... ادامه مطلب ...
شهريار و بولود قاراچورلو سهند
شنبه, 12 مرداد 1392
مقاله‌ی «شهریار و سهند» درباره‌ی روابط ادبی شهریار با حماسه‌پرداز بلندآوازه‌ی... ادامه مطلب ...
IMAGE «خسرو و شیرین» نظامی و «فرهاد و شیرین» امیر علیشیر نوایی
یکشنبه, 06 ارديبهشت 1394
دکتر ح. م. صدیق («سهند» هفته‌لیگیندن بیر قطعه- سال 1374) هفته‌لیگیمزده «نظامی... ادامه مطلب ...
IMAGE مراغه‌لی اوحدی و تبریزلی صائب
پنج شنبه, 03 ارديبهشت 1394
دکتر ح. م. صدیق (سهند هفته‌لیگی‌نین ادبی یازیلاری - چهارشنبه 17 خرداد 1374- شماره 257)... ادامه مطلب ...
تورکجه شعر بیلگیسی - بئشینجی درس
شنبه, 12 مرداد 1392
تک هجالي قوشغولار  بئله‌ليکله بحث لريميزده شعريميزين جوت هجالي قاليبلاري‌نين... ادامه مطلب ...
تورکجه شعر بیلگیسی - دؤردونجو درس
شنبه, 12 مرداد 1392
جوت هجالي اؤلچولو شعرلرده دوراقلار جدولي  1.     دؤرد هجالي اؤلچو: 2+2 1+3 3+1  ... ادامه مطلب ...
شرح منظوم چهل کلام
جمعه, 08 مرداد 1400
شرح منظوم چهل کلام (سروده ی حریمی) (شاعر قرن ۱۲)   هدیه ی دکتر صدیق در آستانه ی عید... ادامه مطلب ...
حسین دوزگونون شعری (شهید «ثقة الاسلام»ین خاطره‌سینه)
شنبه, 23 فروردين 1393
دوغوم (شهید «ثقة الاسلام»ین خاطره‌سینه) - 1 – اَشْهَدُ اَنَّ عَلیًّ وَلیُّ الله... ادامه مطلب ...
IMAGE عکس دسته جمعی اختتامیه همایش علیشیر نوایی
سه شنبه, 28 بهمن 1393
دکتر ح. م. صدیق عضو هیئت علمی همایش امیر علیشیر نوایی (دانشگاه فردوسی مشهد، بهمن 1393)... ادامه مطلب ...
IMAGE گزارش تصویری از کنگره جهانی جاده ابریشم در دانشگاه استانبول
جمعه, 10 آبان 1392
استاد دکتر صدیق روز پنجشنبه عصر پس از پایان کنگره جهانی جاده ابریشم واقع در... ادامه مطلب ...
IMAGE لوح تقدیر کنگره جهانی جاده ابریشم- دانشگاه مدنیت استانبول
چهارشنبه, 15 آبان 1392
لوح تقدیر کنگره جهانی جاده ابریشم دانشگاه مدنیت استانبول آبان ماه 1392 ادامه مطلب ...
IMAGE لوح تقدیر هشتمین کنگره تورکولوژی دانشگاه استانبول
چهارشنبه, 17 مهر 1392
لوح تقدیر هشتمین کنگره جهانی تورکولوژی به استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق مهرماه 1392 ادامه مطلب ...
IMAGE معرفی کتابخانه دکتر حسین محمدزاده صدیق
جمعه, 11 مرداد 1392
كتابخانه‌ی وقفی استاد، كتابخانه‌ای است كه بنیانش از سال 1334 شكل گرفت. یعنی از... ادامه مطلب ...
شماره 12: نیمه پنهان هستی
یکشنبه, 11 ارديبهشت 1401
به یاد استاد ناظر بیوک ملایی عقل ورق ورق بگشت، عشق به نکته یی رسید / طائر زندگی برد... ادامه مطلب ...
شماره 12: ناظر شرفخانه ای از نگاه دیگران
یکشنبه, 11 ارديبهشت 1401
ناظر شرفخانه ای از نگاه دیگران   زنده یاد یحیی شیدا شاعر، ادیب و روزنامه نگار... ادامه مطلب ...

عنوان مقاله‌ی سوّم «حافظ و شهریار» نام دارد و دکتر حسین محمدزاده صدیق برای کنگره‌ی جهانی حافظ که در سال 1368 در شیراز برگزار شد، تهیّه کرد؛ ولی هیئت اجرایی کنگره مانع از ارائه‌ی آن شدند و مانند بسیاری از کنگره‌های علمی، استاد شجاعانه تسلیم خواست‌های برخی طیف‌های اجرایی نشد که شرح آن در کتاب «در میدان کنگره‌ها» آورده شده است. این مقاله را هیئت علمی کنگره با درجه‌ی ممتاز ارزیابی کرده است.

 

خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی به لحاظ آن که با قرآن انسی کم نظیر داشت و قاری و مقری زبردستی بود، شعر خویش را هم در دیار معنی و محتوی و مضمون و هم در کسوت لفظ و فرم و بیان، به درجه‌ی فرا بشری رسانیده است و هم از این روست که با نفس صدقی که داشته لَسان الغیب نام گرفته است و نام و تأثیرش مرزهای جهان اسلام را درنوردیده و گستردگی جهانی یافته است.

«یوهان فولفگانگ گوته» Johann    wolf    jang   goethe)) – نامبردارترین شاعر آلمانی، حافظ را در کمال حیات خود، معشوق معنوی خویش می‌دانست و در اواخر عمر سال‌ها در به روی خود بست و با حافظ خلوت کرد و در شأن او «دیوان شرقی» (west – ostlicher   diwan  ) را سرود.

در جایی از این دیوان گوید:

«ای حافظ خود را با تو برابر نهادن جز نشان دیوانگی نیست. تو آن کشتی‌ای که مغرورانه باد در بادبان افکنده است تا سینه‌ی دریا را بشکافد و پای بر سر امواج نهد، و من آن تخته پاره‌ام که بی‌خودانه سیلی خور اقیانوسم. در دل سخن شورانگیز تو، گاه موجی از پس موج دیگر می‌زاید و گاه دریایی از آتش به تلاطم می‌آید، اما مرا این خیزابه در کام فرو می‌برد و غرقه می‌کند. حافظ ای شاعر شاعران جهان! دلم می‌خواهد چون تو شعری بسرایم که در آن نخست به معنی اندیشم و سپس بدان لباس الفاظ زیبا بپوشم.»[1]

 

«فردریک نیچه» نیز   Friedrich   nietzscheکه پیوسته دنبال انسان متعالی و ابرمر (bermann ) بود، حافظ را میخانه و باده‌ی خود می‌داند و می‌گوید:

« ای حافظ شیراز! بلندی هر قله نشانی از عظمت تو و عمق هر دریا آیتی از کمال توست. سخن تو، خود شراب مستی‌بخش خردمندان جهان است، دیگر شراب انگور می‌خواهم چه کار!»[2]

 

به دنبال گوته و نیچه، «فریدریک بونگر» (friedrich  junger)  (متولد در 1899 م. ) حافظ را «استاد غزل‌سرایان جهان» می‌‌شناسد و می‌گوید:

«ای حافظ شیرازی، جهان از نغمه‌های آسمانی تو سیراب است. اعجاز خود را از قرآن خود می‌دانی. این اعجازات زنگ غم از آینه‌ی دلِ ما می‌زداید و خود بینان ‌آلود دامن را به راه می‌آورد. ای حافظ تو را می‌بینم که سرمست از باده‌ی خرد ناب هستی و بر پیشانی خود تاجی از گل‌های سرخ نهاده‌ای و غزلت عالمی را سرمست می‌کند، پیرانه‌سر جوانی از سر می‌گیری و پرده‌ی ریا و تزویر را پاره می‌کنی.»[3]

«لئون لوکلر» (Leon  leclere) شاعر فرانسوی (متولد در1874) نیز در دیرسالی مجموعه شعری با عنوان(Diwan) منتشر کرد، در جایی از آن می‌‌گوید:

«حالا دیگر همچون حکیمی سالخورده شده‌ام، موهایم چون موی زائران کوفته و فرسوده، سپید شده است و چهره‌ام پرچین است و از سمرقند تا بخارا شعرهای حافظ شیراز را در بزم خردورزان می‌خوانم.»[4]

 

معروف است که «انگِلْس»، یار و هم‌کلاس «مارکس»، که تحت تأثیر او ماده را مقوله‌ای فلسفی می‌دانست،[5] اما مانند «لنین» آن را واقعیتی ملموس و قابل رؤیت نمی‌پنداشت،«دیالکتیک» را از این بیت حافظ استنباط کرده است:

از خلافْ آمدِ عادت بطلب کام که من،

کسب جمعیت از آن زلف پریشان کردم!

 

و طبق این تئوری، تکامل برای حافظ در ذات احدیّت متوقف می‌گردد و برای انگلس تکاملی است که نقطه‌ی پایان ندارد! ( وَ فِی کُلِّ شَیْیءٍ لَهُ آیَةٌ- تَدُلُّ عَلَی انَّهُ واحِدٌ) این همه گستردگی جهانی و تأثیر بر گستره‌‌ی اندیشگی مغرب زمین که به مصداق«هر کسی از ظنّ خود شد یار من.» نصیب حافظ شده است، بی‌گمان معلول قرآن‌شناسی او، و تعصّب تاریخی عثمانیان در انتقال میراث فرهنگی اسلامی به اروپا بوده است. حافظ‌ ستایی و حافظ‌ شناسی در ادب عثمانی نیز مدیون توجه سخن‌سرایان آذربایجان به این شاعر جادو بیان شیراز بوده است. اصولاً حافظ ستایی و توجه به خلاقیت این شاعر قرآنی، در میان شاعران عارف آذربایجان، از روزگار خود حافظ شروع شده و در تاریخ ما به سنّتی بدل گشته است.

از هم‌روزگاران آذربایجانیِ حافظ، سید عمادالدین نسیمی را می‌شناسیم که تغزّل عرفان آذری را با نام حافظ عجین کرده است از نسیمی تا سید محمد حسین شهریار که هم روزگار ما بود، کمربند زرین حافظ ستایی مجموعه‌ی شعر و ادب این دیار را دربر گرفته است.

عماد الدین نسیمی تقریباً 20 سال از فرجامین سال‌های زندگی حافظ را درک کرده است. او، در بسیاری از غزلیات خود، خطاب به حافظ مطالبی دارد، از جمله در غزل به مطلع:

بیا، ای گنج بی پایان چو خود ما را توانگر کن،

مس بی‌قیمت ما را به اکسیر نظر زرکن.

 

می‌گوید:

ملک را می‌نهد خطش چو طفلان لوح در دامن،

الا ای حافظ قرآن تو این هفت آیت از برکن.

چو مست از روی شمس الدین نشانی شمس خاور را،

بیا در روی شمس الدین سجود شمس خاور کن.[6]

 

به اسم شمس‌الدین و حافظ بارها در دیوان نسیمی بر‌می‌خوریم که توجه و علاقه‌‌ی وی را به حافظ نشان می‌دهد. او حتی به استقبال برخی از غزل‌های حافظ رفته است. مانند این غزل:

تکیه کن بر فضل حق ای دل ز هجران غم مخور،

وصل یار آمد شوی زو خرم ای جان غم مخور.

 

همین‌گونه اخلاف بلند آوازه‌ی نسیمی چون ملک الشعراء حبیبی، شاه ختائی، کشوری تبریزی، صائب تبریزی، ملا‌محمد فضولی و قوسی تبریزی خواه در آثار و دیوان‌های فارسی و خواه در سروده‌های ترکی خود از حافظ نام می‌برند.

ملا محمد بن سلیمان فضولی، اعجوبه‌ی جهان شعر و اندیشه در قرن نهم و دهم در بیان مفاهیم عالی اندیشه‌ی بشری، بسیاری از مضامین شعر حافظ را استقبال و اقتباس کرده است. مثلاً بیت:

بیابان‌گرد مجنوندان غم و دردیم سئوال ائتمه،

نه بیلسین بحر حالین اول که منزلگاهی ساحلدیر؟[7]

 

از این بیت حافظ:

 شب تاریک و موج بحر و گردابی چنین هائل،

کجا دانند حال ما سبکباران ساحل‌ها؟

 

و این بیت:

بیر پری زولفون دوتوب حالیندان آلدیم کام دل،

دور که چین مولکونو دوتدون هینددن آلدین خراج.[8]

 

از این بیت حافظ:

دو چشم شوخ تو بر هم زده ختا و حبش،

به چین زلف تو ماچین و هند داده خراج.

 

و یا این بیت:

واعظ بیزه دون دوزخی وصف ائتدی فضولی،

اول وصف سنین کلبه‌ی احزانین اوچوندور![9]

 

که از این بیت حافظ:

حدیث هول قیامت که گفت واعظ شهر،

کنایتی‌ست که از روزگار هجران گفت.

 

و یا این بیت:

سجده دیر هر قاندا بیر گؤرسم آئینیم منیم،

خواه کافر، خواه مؤمن، دوت بودور دینیم منیم.[10]

 

که از بیت زیر از حافظ اقتباس شده است:

روزگاری‌ست که سودای بتان دین من است،

غم آن کار، نشاط دل غمگین من است.

 

تأثّرات پارسی‌گویان آذربایجان از حافظ، نیاز به پژوهشی و تحلیلی گسترده دارد و خود موضوع کتابی تواند بود. این تأثیر بعد از فضولی، در خلاقیّت قوسی، صائب، سید عظیم شیروانی، سید ابوالقاسم نباتی، خورشید بانو ناتوان، حیران خانم، میرزا ابوالحسن راجی، حکیم ملّا محمد علی هیدجی، حاج رضا صرّاف، ملّا محمد باقر خلخالی، مرحوم یحیوی اردبیلی و جز این‌ها جای- جای مشهود است.

سید ابوالقاسم نباتی چندین غزل از حافظ را تخمیس کرده است و از آن‌ها دیوانی ترتیب داده است و به این دیوان پیوسته فخر کرده است. یکی از  این تخمیس‌ها چنین است:

تا که در کشور دل عشق تو سلطان کردم،

گام اول به رهت نقد  سر و جان کردم. 

من نه امروز چو گل چاک گریبان کردم

       سال‌ها پیروی مذهب رندان کردم،

       تا به فتوای خرد حرص به زندان کردم.

 

با خبر باشی ایا رهرو سر منزل شاه،

تا چو یوسف نشوی دایره‌ی مرکز چاه.

راست این است که از همّت مردان الاه،

       من به سرمنزل عنقا نه به خود بردم راه،

       قطع این مرحله با مرغ سلیمان کردم.

 

تا شدم شانه‌کش زلف عروسان سخن،

خجل است از نفسم نافه‌ی آهوی ختن.

بشنو این نکته که بهتر بود از دّر عدن،

       از خلاف آمد عادت، بطلب کام که من،

       کسب جمعیت از آن زلف پریشان کردم .

 

کس ز عشق تو چو من زار و دل افگار مباد،

در همه عمر ندیدم نفسی خاطر شاد.

دارم از عهد صبی این سخن از پیر به یاد،

       سایه‌ای بر دل ریشم فکن ای گنج مراد،

       که من این خانه به سودای تو ویران کردم.

 

قامتم از غم هجرت شده چون حلقه‌ی نون،

شمع‌وش سوختم از شعله‌ی این سوز درون.

دوش در مصطبه از طعن حریفان زبون،

       توبه کردم که نبوسم لب ساقی و کنون،

        می‌گزم لب که چرا گوش به نادان کردم!

 

حکم تقدیر نگردید به تدبیر درست،

تخم امید در این مزرع نابود نرست.

از سر صدق بخوان فاتحه، صلوات فرست،

نقش مستوری و مستی نه به دست من و توست،

آنچه سلطان ازل گفت بگو، آن کردم.

 

شکرلله که دلم دوست ز دشمن بشناخت،

گنج اسرار تو را مفت به افسانه نباخت.

چون زلیخا دلم از آتش این بیت گداخت،

       اینکه پیرانه سرم صحبت یوسف بنواخت،

       اجر صبری‌ست که در کلبه‌ی احزان کردم.

 

کام خود یافتم از لطف شهنشاه عرب،

حسن نظمم شده، تا بلخ و بخارا وحلب.

من کجا فخر حسب نیست نیازم به نسب،

       گر به دیوان غزل صدر نشینم چه عجب،

       سالها بندگی صاحب دیوان کردم.

 

ای نباتی! به درآور لقبی چون حافظ،

تا بتابد به دلت شمع شبی چون حافظ.

نیست ممکن به تو بالله سببی چون حافظ

       صبح خیزی و سلامت طلبی چون حافظ،

       هر چه کردم همه از دولتِ قرآن کردم.[11]

 

بزرگان و اندیشه‌ورزان آذربایجان که کمر همت به تبلیغ صادقانه‌‌ی آرمان‌های اسلامی بسته بودند، بیش از هر شاعر دیگر به حافظ نظر داشتند؛ چرا که او را نماد آرمان گستر قرآنی خود می‌دیدند. این سنت پسندیده‌‌ی دیرینه را شهریار، شاعر سترگ‌اندیش «حیدر بابایا سلام‌‌‌» نیز دنبال می‌کند:

به مکتب خانه‌ی عرفان کتابت‌هاست اما من،

به جز در شعر حافظ درس عشق از بر نمی‌دانم.

گرامی دار چون جان شهریارا  تربت حافظ

که از حافظ کسی را من گرامی‌تر نمی‌دارم. [12]

 

اصولاً بینش‌های سیاسی شهریار به رژیم منحط عرفان ستیز و اسلام ستیز پهلوی که سنگ مسلمانی نیز بر سینه می‌‌زد، بارها به کمک حافظ زده می شود:

گر همه شعر عرب معجز حافظ دارد

ور همه شعبده در موعظه واعظ دارد

«خواجه‌ی ما»ست کزین طرفه مواعظ دارد

       گر مسلمانی از این است که حافظ دارد

       وای اگر از پس امروز بود فردایی!

 

در استقبال از غزل حافظ به مطلع:

ساقی بیا که شد قدح لاله پر ز می

طامات تا به چند و خرافات تا به کی؟

 

می‌گوید:

می‌کن به کاسه‌های سفالین که سفلگان

با طشت‌های زر همه خون می‌کنند قی

بر خشت خود مناز که با مشت روزگار

نه قلعه‌ی کلات بمانَد نه کاخ نی!

 

و یا در اسقبال از این غزل:

باغ مرا چه حاجتِ سرو و صنوبر است

شمشاد سایه‌پرور من از که کمتر است؟

 

گوید:

بر سر در عمارت مشروطه یادگار

نقش به خون نشسته‌ی عدل مظفر است

بگذر ز دشمنان که به محشر شود عیان

کاسباب ارتقای ستمکش، ستمگر است![13]

 

این که شهریار، حافظ را بهانه می‌سازد که مبارزات سیاسی- الهی خود را پیش ببرد، واقعیتی است که باید با خونسردی و حساب شده، آن را باز نمود. شهریار بیش از یک‌صد غزل از حافظ را استقبال و یا تضمین کرده است. او با استعانت از زبان حافظ فریاد برمی‌دارد که:

بیا تا گل بر انگیزیم و خار از بن بر اندازیم

غریو بلبلان، مستانه بر بام و در اندازیم

به شاباش عروس لاله چون رقاصه‌ی گلبن

به صد دامن گل افشانیم و در پایش در اندازیم

به چندین مهره‌ی اختر که نرد آسمان دارد

حریف دیو ظلمت را به چاه ششدر اندازیم

اگر چرخ آتش افروزد که ما را آشیان سوزد

به دود آه چون هاله مهش در چنبر اندازیم. [14]

 

اخیراً رساله‌‌ای نیز از شهریار در شرح یک‌صد ‌و یازده غزل از حافظ چاپ شد که سخن در باب آن را این زمان بگذار تا وقتی دگر. شهریار در مقدمه‌ی این رساله گوید: «از کودکی با دو کتاب انس گرفتم، قرآن مجید و دیوان خواجه و حالا هم که پیر شده‌ام به جز صدای قرآن و به جز صدای حافظ هر صدای دیگری گوشم را آزار می‌دهد.[15]

 



[1] نغمه‌های ایرانی، تهران ،1334، ص 15.

[2] همان، ص 100.

[3] همان،ص 151.

[4] همان، ص124.

[5] حافظ شناسی پاژنک، ج7، ص36.

[6] دیوان فارسی نسیمی، ص 135.

[7] دیوان فضولی، به تصحیح مرحوم عبدالباقی گولپینارلی، ص42، غزل48، بیت3.

[8] همان، ص33،غ 49، ب5. 

[9] همان، ص 50 ،غ 84، ب7.

[10] همان، ص114، غ209، ب1.

[11] دیوان فارسی نباتی، به اهتمام این قلم، چاپ 1372، ص246.

[12] دیوان شهریار، ج2، ص916. ( چاپ تهران  ).

[13] ج 3، ص 865 .

[14] ج 2، ص 826 .

[15] بررسی اشعاری از حافظ، چاپ تبریز ،ص5 .

نوشتن دیدگاه


تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید