در سری انتشار آثار فضولی از سوی استاد، مثنوی بنگ و باده از طرف انتشارات «یاران» تبریز در 104 صفحه با مقدمه‌ای در معرفی این داستان تمثیلی و تحلیل آن چاپ شده است. در اینجا بخشی از یادداشت مقدمه را نقل می‌کنیم:

کتابهای دکتر حسین محمدزاده صدیق دوزگون

«بنگ و باده» یک مثنوی تمثیلی در 400 بیت در وزن فعلاتن مفاعلن فع‌لن است که از سوی حکیم ملامحمد فضولی سروده شده و به شاه اسماعیل صفوی اهدا گردیده است.

در تهیه‌ی متن انتقادی این مثنوی، دو نسخه‌ی خطی نفیس از کتابخانه‌ی شهید مطهری به دست آوردیم و آن دو را با دو چاپ معروف به چاپ تصویر افکار(1286هـ.) و چاپ تبریز (1247هـ.) رو در رو نهادیم که شرح آن را در مقدمه‌ی ترکی باز گفته‌ایم.

«بنگ و باده» مانند «موش و گربه»ی عبید زاکانی از آثار تمثیلی و طنزی بسیار معروف به حساب می‌آید که مورد استقبال بسیاری از شاعران دوره‌های صفویه و قاجار شده است و بارها در کلیات فضولی و یا مستقلا چاپ شده است.

ما، در چاپ حاضر علاوه بر دادن نسخه‌بدل‌ها لغات مشکل و عبارات عربی را معنی کردیم و فهرست‌های لازم را نیز بر متن افزودیم.

 بخشی از متن کتاب به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم

 

بحر خفیف مسدس مخبون اصلم

فعلاتن، مفاعلن، فع‌لن

1         ای وئره‌ن بزم کائناته نسق!

بوراخان جام عشقه نشئه‌ی حق.

عشق مِیخانه‌سین قیلان معمور،

سونان آندان جهانا جامِ غرور.

کیم، ائدیب اول غرور جامینی نوش،

اهلِ نطق اولا واله و مدهوش.

جمله‌دن مخفی اولا اسراری،

اولمایا هئچ کیم خبرداری.

فی‌التوحید

5                   ای صفاتیندا خیره هر مُدرِک!

            ما عَرَفناکَ حقّ مَعْرِفَتِکْ.

         نشئه‌ی دانشین مفرّحِ جان،

         عاری اول کِیفدندیر اهل جهان،

         مِی عشقینده، آفرینش مست،

         بزمِ شوقوندا، جمله باده‌پرست.

مناجات

          یارب! افسرده‌یم منِ نااهل،

          حددن اؤتدو خمار باده‌ی جهل.

          قویما افسرده و پریشان حال!

          عشق اودوندان منه حرارت سال!

10      بزمِ عشق ایچره وئر منه بیر جام،

          لیک جامی کی نقصیم ائده تمام.

          قیلا آثار معرفت اظهار،

          اولا مفتاح مَخْزَنُ الأسْرار.     

          نه شراب ـی کی، عقلی زایل ائده،

          طاعتیندن کؤنلومو غافل ائده.

          اولا مطلق فساد دین سببی،

          تاپا آندان زوالِ شرعِ نبی. 

بودورور نعت خواجه‌ی لَولاک

نبیِ هاشمی  که بزم وجود،

جام عشقیندن آلدی نشئه‌ی بود.

15      پیر مِیخانه و قدیم و قدم،

          ساقی بزم و حلقه‌ی خاتم.

            هر زمان مین سلام و مین صلوات،

            اونا و اول اماما کیم بالذات،

 * * * 

باده ساقی‌یه قهر ائیله‌دیگی

قاتی مغرورِ خودپرست ایدی مِی،

آخر مجلس ایدی، مست ایدی مِی.

زور دستینه اعتماد ائتدی،

ناسزا ایله بنگـی یاد ائتدی.

75     باده تلخ اولدو اول حکایتدن،

          غضب و قهری ائتدی غایتدن.

 

غضب مِی، وَ ساقی ساده

دئدی:«ـ ای ساقی رکیک سخن!

بو نه سؤزدور مگر کی بنگ ـی‌سن؟

آنلادیم بؤیله رنگ و روییندن،

بو دلیرانه گفت و گوییندن؛

کی خیال نفاق ائدیبسن سن،

بنگ ایلن اتفاق ائدیبسن سن.

بو آرادان منی گؤتورمک اوچون،

آنی بیر دولته یئتیرمک اوچون.

80      گؤره‌ییم اول خیال خام اولسون،

التفاتیم سنه حرام اولسون.

نئچه یئرلرده گؤردوم ای اوباش!

سنی اگری و قیلمادیم ائله فاش.

شیمدی ناچار اوزونه چیخدیم،

سندن اولدو کی کؤنلونو ییخدیم.

دورما ایمدی اگر موافق ایسن،

نقل تک صحبتیمده صادق ایسن.

دئدیگین سرکشین گتیر باشین،

دستگیر ائیله یار و یولداشین.»

نوشتن دیدگاه


تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید